Column Han van der Horst – Zwerversleed
De kerstdagen komen eraan, lieve mensen, en dan gaat het over dat merkwaardige echtpaar: een oudere man met zijn veel jongere zwangere vrouw die geen plaats konden vinden in de herberg. U kent hun namen. U weet allemaal hoe het afliep. Toch moeten we hier een kanttekening plaatsen: we hebben de neiging Jozef en Maria in verband te brengen met armoede en gebrek. Daar was geen sprake van. Jozef was timmerman. Hij oefende in het Palestina van tweeduizend jaar terug een toenmaals net als tegenwoordig zeer gewaardeerd en lucratief beroep uit. Jezus kwam uit een middenklasse milieu. Jozef had best geld voor een kamer maar die waren door allerlei omstandigheden waar ik nu niet op inga, nergens te krijgen. Het was een tijdelijke noodsituatie. Ze waren niet de enigen die in een stal terecht kwamen.
Anders ligt het als U op straat komt. U zegt ¨Dat overkomt me niet¨ omdat U misschien denkt dat U in een verzorgingsstaat leeft, waar alles prima is geregeld. Dat is een misvatting. Er hoeft maar weinig te gebeuren of U raakt in problematische schulden. Ontslag, ziekte, een scheiding kunnen U van de ene op de ander dag tot het besef brengen dat U altijd in een kaartenhuis leefde, maar dan is het te laat. U komt op straat terecht. U bent niet verslaafd. U hebt geen psychische problemen. De gemeente vindt U dan zelfredzaam, zeker als ook nog blijkt dat U een tijdje bij een kennis op de bank kon slapen. En dat oordeel wordt ook geveld als U met een klein kind op straat komt te staan. Maak U geen illusies. Dit is Nederland anno 2024. In de NRC las ik een interview met straat- en daklozenarts Michelle van Tongerloo, die niet vanuit de overheid maar vanuit de Pauluskerk in Rotterdam opereert. Dokter van Tongerloo had een nieuwtje voor mij dat U zich ook maar goed in de oren moet knopen: als U Uw adres verliest, verliest U daarmee ook automatisch uw zorgverzekering. Daarom zijn gewone artsen en ziekenhuizen zeer vunzig van U. Er bestaat wel een potje voor daklozen zonder zorgverzekering maar in een groot deel van de zorg weten ze dat niet of ze hebben geen zin in het gedoe om zo aan hun geld te komen. U wordt dus weggestuurd. Zolang U geen adres hebt, zit U niet in de zorgverzekering. Dokter van Tongeren vertelt over Emely met haar peuter die aan het nog steeds geen huis krijgt maar wel een briefadres. Dat moest zij bij de rechter afdwingen. Bij de rechter dus. Afdwingen. De gemeente en alle andere autoriteiten lagen dwars tot het uiterste. Anders hoef je geen proces aan te spannen. Mocht U dus onverhoopt op straat komen te staan, dan bent U oud vuil. Dan bent U niets waard. Dan ontkent deze overheid zoveel mogelijk Uw bestaan en op gemeentehuizen werken ambtenaren er enthousiast aan mee dat het zo blijft. Tot een rechter hen stopt.
In de NRC lees ik hoe Emely steeds weer op gesprek moet bij een Rotterdamse gemeentelijke dienst voor daklozen die zeer ten onrechte ¨Centraal onthaal¨ heet. Daar moet ze steeds dezelfde vragen beantwoorden, bijvoorbeeld of haar dochtertje voldoende fruit eet. Daarna wordt ze steevast zelfredzaam verklaard.
Dat van het fruit deed me denken aan de indrukwekkende TV-serie over het Toeslagenschandaal. De aanval van de staat op de onschuldige slachtoffers ging vaak genoeg ook nog eens gepaard met kinderroof. De kinderbescherming verscheen ten tonele en plaatste de kinderen van die slachtoffers in een gastgezin. Het zou demagogisch zijn om nu over dat drama in Vlaardingen te beginnen maar toch…Goed, dit is misschien niet het seizoen om je al te zeer op te winden. U bent gewaarschuwd. Voor U het weet staat U zonder zorgverzekering op straat. Met Uw goede gedrag dus. Uw goede gedrag. Dit is het lied van de zwerver. Kunt U vast oefenen. https://www.youtube.com/watch?v=dEFgB8TZe-I