Column Han van der Horst – Graan
Lieve mensen, Als u bij mooi weer een stukje buitenaf gaat, zoals we het in Schiedam vroeger zeiden, en U verlaat de bebouwde kom, dan is de kans groot dat U tussen de weiden terecht komt. In een gedeelte van ons uitzendgebied zijn het daarentegen velden vol suikerbieten, uien en aardappelen. Toch denken we bij Holland eerder aan koeien en gras. Die koeien zien we tegenwoordig niet zo massaal meer het landschap stofferen. Sinds een jaar of twintig gaan steeds meer boeren er toe over de beesten hun leven lang op stal te houden. Dertig procent van alle koeien komt nooit meer buiten. Dat buiten komen heet met een mooi woord weidegang.
Die beesten moeten eten. De eigen weiden produceren voor de omvang van de tegenwoordiger veestapel te weinig gras. Zij krijgen allerlei mengvoeders waarin plantaardige producten zijn verwerkt: maniok of cassave , mais, soja, granen. Vaak komen die producten uit verre landen zoals Brazilië of Thailand. Daar vindt grootschalige teelt plaats van snel groeiende varianten. Omdat ze zo snel groeien, hebben ze veel kunstmest nodig.
De kunstmestproductie verslindt energie. Datzelfde geldt voor het vervoer van de grondstoffen voor het veevoer naar Nederland. Als het allemaal wordt uitgeladen in de Beneluxhaven bij de legendarische Graan Elevator Maatschappij hangt er al een behoorlijk prijskaartje aan.
Zo worden de boeren driedubbeldik door de energiecrisis getroffen. Dit buiten de rekening voor gas, licht en brandstof in hun eigen bedrijf om. Het kan niet anders of wij consumenten gaan dat bij de slager en in de supermarkt merken.
Dat is één kant van de zaak. De hoge prijzen van kunstmest zorgen nu al in Afrika voor grote problemen omdat kleine boeren niet genoeg geld hebben om hun stukje grond voldoende te bemesten. De traditionele gewassen, die goed aangepast waren bij de vaak arme grond, zijn al lang en breed vervangen door moderne variëteiten met een grote opbrengst. Maar dan moet er wel genoeg kunstmest op het land. Ondertussen hebben Rusland en Oekraïne het veel te druk met hun oorlog om nog om op hun landbouw te letten. In vredestijd waren zij de grootste graanexporteurs ter wereld. Nu niet meer. Daarvan worden met name landen in het Midden-Oosten en Afrika het slachtoffer. Dankzij het goedkope graan uit de Oekraïne en Rusland was het brood er voor de meeste mensen nog net betaalbaar. Nu al niet meer. Ga nu niet reageren van: wat mogen we in ons kleine kikkerlandje dankbaar zijn voor onze welvaart . Besef liever hoe alle dingen op de wereld in elkaar zitten en wat er op ons af komt. En wie allemaal als de honger toeslaat vlak buiten de grenzen van Europa.
Alleen heel oude luisteraars kennen misschien nog affiches met “scheurt grasland”. Dat was in Nederland het motto tijdens de eerste en de tweede wereldoorlog. Boeren werden aangespoord zoveel mogelijk van veeteelt over te gaan op landbouw. De reden lang voor de hand: als je vee voert met granen, dan is het eindresultaat veel minder voedsel voor de mens, dan wanneer je die granen rechtstreeks op hun bord serveert. Veeteelt is een heel inefficiënte manier van voedsel produceren tenzij je je beesten voedt met plantaardig materiaal dat voor mensen onverteerbaar is. Dieren houden voor zuivelproducten en vlees is alleen een goed idee bij weidegang: als de dieren worden gevoed met gras en hooi, die voor het menselijk darmkanaal onverteerbaar zijn. Al voor de Duitse bezetting besloot Nederland 90% van de kippenstand te liquideren omdat ze teveel graan aten. Dat kon beter rechtstreeks aan mensen worden gegeven. Tijdens de bezetting werd de veestapel drastisch teruggebracht om ervoor te zorgen dat Nederland zichzelf kon voeden. Dat lukte vier jaar lang vrij behoorlijk als werden de maaltijden wel steeds vegetarischer: noodgewongen.
Nu al heeft bijna de helft van de Westlandse tuinders aangekondigd voorlopig te stoppen omdat met de huidige energieprijzen alleen maar verliezen kunnen worden geboekt. Wie weet is dat straks ook met de veeteelt het geval, als de prijzen voor de boer al te zeer de pan uit rijzen.
Er is het nodige te doen over de vleestaks, waar minister Staghouwer van landbouw over nadenkt. Uit het bovenstaande kunt U wel opmaken dat dit krabbelen in de marge is. Zo’n vleestaks draagt er alleen maar toe bij dat een balletje gehakt straks een privilege voor de rijken is. Net als een vliegvakantie. Alleen als je van centen bent en het kunt betalen, mag je vrijelijk het milieu verpesten en de opwarming van de aarde bevorderen. Dat voelt niet goed. Het is ook niet goed. En het helpt niet.
Er zijn veel ernstiger dingen aan de hand. Vergeleken met verleden jaar is de prijs van kunstmest verviervoudigd, die van soja is nog nooit zo hoog geweest. En geloof mij: dit zijn geen incidenten. Er is iets fundamenteels aan de hand. Dat gaan we in onze steden, onze dorpen en onze gemeentes merken. En nou een echt truckerslied uit Amerika. Dave Barnes van de band Pure Grain. Hij bezingt zijn kolos met zestien wielen van het soort dat het graan van de akkers naar Chicago brengt. https://www.youtube.com/watch?v=dl0E29yG6ys