Column Han van der Horst – Corona het nieuwe TBC?
Ik ben benieuwd, lieve mensen, ik ben benieuwd of er onder U nog zijn die in het Zeehospitium hebben gelegen. In Katwijk. Of die thuis van ooms, tantes, ouders of opa en oma verhalen hebben gehoord over dat bijzondere ziekenhuis met zijn tunnel naar het strand.
Het Zeehospitium was een Rotterdams initiatief. Het was bedoeld voor kinderen met tuberculose die daar konden worden geplaatst om genezing te vinden. Het was een zogenaamd sanatorium. Daar waren er nog wel meer van bij ons in de buurt, bijvoorbeeld in Scheveningen en Dordrecht. Het waren vaak grote instellingen. Hoe groot kunt U gaan zien als de kust weer veilig is: aan de rand van Breda, zo ongeveer in het Mastbos, staat de Klokkenberg, een enorm complex dat nu is opgedeeld in koopappartementen.
Ik kom daarop vanwege de corona crisis. Er is een overeenkomst tussen dit gevaarlijke virus en de verwekker van tuberculose – of zoals de mensen liever zeiden: TBC. Er was geen kruid tegen gewassen, althans tot ongeveer een jaar of zestig zeventig geleden. TBC wordt veroorzaakt door een bacterie, die in de meeste gevallen de longen aantast en daar ontstekingen veroorzaakt. Van moderne antibiotica heeft hij het niet terug. Voor die waren uitgevonden, kon je patiënten alleen maar proberen te helpen bij het opbouwen van hun eigen weerstand. Bedrust en gezonde lucht waren daarvoor essentieel. Patiënten werden naar speciale ziekenhuizen gestuurd aan zee, in de bossen of zelfs in de bergen om daar de strijd tegen tuberculose aan te binden. Die kon maanden tot een à twee jaar duren. En nog liep het dan vaak genoeg fataal af.
Wie niet behandeld kon worden, kwijnde langzaam weg. Het ziekteproces leidde tot vermagering en een steeds ernstiger kortademigheid tot je tenslotte stikte. Daar gingen dan jaren overheen. Het was vooral tragisch om te zien hoe onschuldige kinderen ten offer vielen aan deze vreselijke ziekte. Vandaar dat zeehospitium speciaal voor hen: aan het strand waren de overlevingskansen groter. Althans dat dachten de doktoren toen.
Aan de andere kant kreeg een kwart van de patiënten nooit ziekteverschijnselen. Ze verspreidden de bacterie wel door minidruppeltjes uit te hoesten. Komt bekend voor, nietwaar?
Corona lijkt wel een soort turbo-tbc. Je komt er vrij snel overheen. Of je longen worden zo zwaar aangetast dat alleen beademing al dan niet met een verblijf op de intensive care je tijd genoeg kunnen geven om misschien net genoeg antilichamen te ontwikkelen. Het is erop of eronder.
Daarom moest ik aan die sanatoria van weleer denken. Vergis je niet, die tbc was een echte volksziekte. De sanatoria waren niet voor niets zo groot. En nog steeds behoort ze tot de tien belangrijkste doodsoorzaken ter wereld. Daar is Corona althans voorlopig niets bij. Dat komt omdat in arme landen de geneesmiddelen voor honderden miljoenen mensen onbetaalbaar zijn. Zo eenvoudig ligt dat.
Er zijn in het verleden nogal wat romans geschreven die in en rond sanatoria spelen. Geen wonder want het is natuurlijk een prachtig decor voor tragische liefdesgeschiedenissen die met dood en overgave eindigen. De beroemdste is de Toverberg van de Duitse Nobelprijswinnaar Thomas Mann. Hij leerde het beroemde sanatorium in Davos, Zwitserland, goed kennen omdat zijn vrouw daar werd verpleegd. Zijn hoofdpersoon, Hans Castorp, gaat er net als Thomas Mann zelf een week of drie naar toe. Dan constateren dokters zorgelijke ontwikkelingen in zijn longen en uiteindelijk verblijft hij er zeven jaar. Het boek bestaat voor een belangrijk gedeelte uit gesprekken met zijn medepatiënten over hoe je het beste kunt leven en de uitgangspunten van de maatschappij. Het is een meesterwerk maar veel lezers vinden het ook een uitputtend boek. Ik weet zeker dat schrijvers in de hele wereld nu al met de gedachten spelen om een Coronaroman te schrijven. We gaan het zien, lieve mensen, terwijl we met zijn allen gezond proberen te blijven.