Column Han van der Horst – Burgemeestersbenoemingen
Wat lees ik daar nu weer, lieve mensen: de nieuwe burgemeester van de Hoeksche Waard moet een boegbeeld en een blijvertje zijn. Dat soort taal zal ik binnenkort in mijn eigen stad Schiedam ook uit ten treure horen want onze gerespecteerde burgemeester Cor Lamers gaat met pensioen. Volgens mij kan hij als hij wil tot zijn zeventigste blijven zitten maar daar heeft hij blijkbaar geen zin in. In juni is het afgelopen en gaat hij een toekomst tegemoet waarin hij voor het eerst zijn eigen agenda bepaalt en niet langer geleefd wórdt.
Er zijn momenteel vier gemeentes in onze streek waar ze op zoek moeten naar een nieuwe burgemeester. In Zwijndrecht is ook een vacature waar een interimmer voor komt. Dat is de huidige burgemeester van Maassluis. Daar moeten ze dus ook op zoek naar een opvolger.
Toen D66 werd opgericht, zetten ze de gekozen burgemeester hoog op de agenda. Het is er nooit van gekomen. Tot op de huidige dag worden deze functionarissen door de kroon benoemd. Dat zit niemand lekker. En daarom worden tegenwoordig gemeenteraden betrokken bij de benoeming. Zij mogen een profiel opstellen. Vaak kunnen ook de burgers meepraten. Dan zijn er altijd van die nitwits die uitroepen dat we een schaap met vijf poten nodig hebben en een mensenmens en meer van dat soort wezenloze clichés meer. En dat de burgemeester wel degelijk een politieke kleur moet hebben maar tegelijkertijd boven de partijen hoort te staan. Het gaat om inspireren, samenbrengen en zo meer. Uiteindelijk komt er dan een profiel uit dat een vlees noch vis persoon aanbeveelt. Ik moet altijd aan de contactadvertenties denken uit de tijd van voor Tinder. Ik ben op zoek naar een maatje die van een goed glas wijn houdt bij de open haard maar ook van uitgaan. Zulke mensen bestaan niet. Een drankorgel gaat niet bij de open haard zitten tenzij het een stille drinker is.
Bovendien: het kán helemaal niet in Nederland, een gekozen burgemeester. Dat komt door de evolutie van het ambt.
Wij danken in Nederland onze burgemeesters aan de Napoleons. Ik weet het: in de middeleeuwen hadden de Hollandse steden twee of meer burgemeesters maar dat waren meer wethouders. Koning Lodewijk Napoleon was op zoek naar mannetjes (geen vrouwtjes nog dat spreekt) die voor hem op lokaal niveau de boel in de gaten konden houden. Hij wilde dat zij er op toezagen dat zijn wetten precies werden uitgevoerd. Daarom benoemde hij zo´n functionaris zélf. Meestal was dat overigens niet iemand van buiten de gemeente maar een of andere vooraanstaand burger wiens trouw aan het regime buiten elke twijfel stond. In 1810 werd het koninkrijk Holland ingelijfd bij het Franse keizerrijk. Daardoor werden de touwtjes strak aangetrokken. Het kon voorkomen dat een vooraanstaand boer of burger een missive van de keizer in huis kreeg met zijn benoeming tot maire, het Franse woord voor burgemeester. Weigeren kon wel maar was hoogst onverstandig want dan stond je meteen te boek als politiek onbetrouwbaar. Dus ging je maar zuchtend aan het werk: zorgen dat de Franse wetten netjes werden uitgevoerd, grote en dure feesten organiseren op de verjaardag van Napoleon, zijn keizerin Marie Louise en hun zoontje, een peuter nog, die niettemin de prachtige titel Koning van Rome droeg. Vaak ook kwamen er opdrachten om loyaliteitsverklaringen en slijmerige brieven vol dankbetuigingen aan de keizer te richten.
Na de troonsbestijging van onze bloedeigen oranjekoning Willem I verdween er een hoop druk van de ketel maar ook hij zag burgemeesters vooral als zijn persoonlijke vertegenwoordigers en uitvoerders van zijn wil. In principe is het altijd zo gebleven. Burgemeesters zijn dan ook verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. Zij zitten de gemeenteraad voor om te zorgen dat het daar niet uit de hand loopt en netjes binnen de perken blijft. En op Koningsdag nemen ze namens Zijne Majesteit de aubade in ontvangst. Als de koning zelf komt, moet de burgemeester er altijd bij blijven.
Die taken passen wel bij een zetbaas uit Den Haag maar niet bij een democratisch gekozen functionaris. Als wij in Nederland burgemeestersverkiezingen willen invoeren, dan moeten we eerst het burgemeesterlijk takenpakket veranderen en alles eruit halen wat verwijst naar de autoritaire oorsprong van de functie. Les Salopards: vive le maire. Leve de burgemeester https://www.youtube.com/watch?v=MpmlyiggtDE