Column Han van der Horst – Bloemkoolwijk / Een huis met een tuintje
Lieve mensen, ik heb dezer dagen weer iets geleerd. Heel veel luisteraars naar deze causerie. Laat ik dat ouderwetse woord uit mijn jeugd maar eens gebruiken: causerie, dat klinkt veel beter dan gesproken column. Heel wat luisteraars deze causerie dan wonen in een new town en ze lopen kans dat hun buurtje een aandachtswijk wordt. Dat is dan niet best.
Ik leer dit uit een rapport dat verleden week aan minister Mona Keijzer is aangeboden. Het heet Zorgen voor New Towns, van groeikern tot aandachtsgebied.
Wat is n hemelsnaam een new town? De opdrachtgevers van het rapport bieden uitsluitsel. Het zijn voor het grootste deel dorpen die in de jaren zestig, zeventig en tachtig ineens uitgegroeid zijn tot echte steden. Bij ons in Zuid Holland zijn die opdrachtgevers Capelle en Spijkenisse. Maar je kunt natuurlijk Puttershoek of Hellevoetsluis of al die uitgegroeide plaatsen op het eiland IJsselmonde net zo goed new towns noemen.
Ze zijn het resultaat van overheidsbeleid: vijftig zestig jaar geleden wees Den Haag dorpen aan als groeikern. Dan werd er meteen op grote schaal gebouwd want de woningnood was verschrikkelijk – niet zo verschrikkelijk als nu maar toch erg genoeg.
Zo kwamen al die new towns tot stand. Inmiddels verdienen ze die naam niet meer want wat er uit de grond gestampt werd, is nu een halve eeuw oud. Goed, dat is niks vergeleken met mijn eigen Schiedam, dat volgend jaar 750 jaar stadsrechten viert, maar toch kun je ze niet nieuw meer noemen.
Dat rapport is een beetje omineus. Als U bijvoorbeeld op een woonerf woont met van die kronkelstraatjes en een doolhofachtige structuur, dan moet U uitkijken. Vooral als U er tevreden mee bent. Dat geldt ook voor wie een flat bewoond van een halve eeuw geleden. Het rapport is van en voor lokale overheden geschreven. Toen ik het las moest ik steeds aan de Amerikaanse president Reagan denken. Het ergste wat een mens kon overkomen, placht hij te zeggen, is dat ineens de bel gaat en er een vent voor de deur staat die zegt: ¨Ik ben van de overheid. Ik kom U helpen¨.
Het rapport stelt belangrijke dingen aan de orde: steden als Capelle en Spijkenisse zijn destijds snel uit de grond gestampt. De nieuwe inwoners kwamen overal vandaan en dat heeft tot op vandaag de dag gevolgen: de mensen leven langs elkaar heen. Ze zijn geen Capellenaren of Spijkenissianen geworden en tonen niet zoveel betrokkenheid bij hun gemeentes. Ook zijn heel veel woningen na een halve eeuw aan een stevige renovatie toe. Al was het alleen maar omdat bij de bouw vaak niet genoeg rekening is gehouden met de ontwikkelingen op de energiemarkt. Ze zijn niet altijd even goed geïsoleerd en geschikt voor zonnepanelen en zo. Ook vereist de veroudering van de inwoners aanpassingen. Dat is een grote en kostbare opgave.
Maar het rapport ademt een beetje de geest dat die oude flats en woonerven niet meer van deze tijd zijn. Berg je als overheden iets niet meer van deze tijd vinden. Dan leveren ze je buurt uit aan projectontwikkelaars. Dan vinden ze opeens dat er gebouwd moet worden voor jonge starters. Het rapport over de new towns is voor een belangrijk deel in ambtelijke dieventaal gesteld. Woonerven heten bloemkoolwijken. Er staat: ¨Er is een problematische relatie tussen de verkavelingsstructuur, de vorm en karakter van de openbare ruimte en oriëntatie van de woningen. Door deze opzet, die zich moeilijk laat aanpassen, is geregeld sprake van ongunstige bezonning, weinig privacy en een moeilijk leesbare openbare ruimte. En wat is dan bijvoorbeeld in gewone mensentaal een probleem Dat woningen van voor en achter uitzien op een straat.
Al een jaar of dertig is de Nederlandse overheid bezig de greep op de woningmarkt te verliezen. Mona Keijer zal merken dat ze op genade of ongenade aan aannemers en projectontwikkelaars is overgeleverd. Dat rapport van de new towns wijst op belangrijke problemen maar er staat een belangrijk ding niet in: als je een wijk een nieuw gezicht wilt geven, moet je dat doen mét de bewoners. Anders komt er alleen maar ellende van. En dan nu uit de oude doos: Bob Scholte: ik heb een huis met een tuintje gehuurd. https://www.youtube.com/watch?v=RfiDSmhZfkk