Column Han van der Horst – Archieven
Lieve mensen, heb Ik U wel eens verteld dat ik van origine gediplomeerd geschiedschrijver ben? Dat vak heb ik nu al weer een halve eeuw geleden aan de Universiteit van Amsterdam geleerd. En wie mijn naam googelt, ontdekt dat ik er ook wat mee heb gedaan. Deze inleiding is nodig om duidelijk te maken waarom mijn hart een sprongetje maakte over een mededeling van het Delftse gemeente archief. Dat gaat de komende twee jaar alle stadsrekeningen on line zetten. Wie wil weten waar de Delftse vroede vaderen in pakweg 1425 geld aan uitgaven, kan dat binnenkort thuis op zijn computer opzoeken. Dat niet alleen, dankzij zoekfuncties en steeds vaker kunstmatige intelligentie ga je ook nog eens recht op je doel af. Toen ik destijds mijn doctoraalscriptie voorbereidde, moest ik maanden lang elke dag naar het archief om oude kranten door te bladeren en brieven te lezen. Het meeste werk zou ik nu thuis kunnen doen en ook nog veel sneller want al die oude kranten zijn inmiddels gedigitaliseerd.
Nu zult U zeggen: ¨Wat kunnen mij die stadsrekeningen schelen en waarom zou ik in oude kranten gaan zitten loeren ? Ik had op school al een hekel aan geschiedenis¨ Dat denkt U misschien bij U zelf..
Allemaal tot Uw dienst. Sommige mensen hebben van nature weinig op met het verleden. En op veel scholen wordt het vak zo onderwezen dat je er al gauw een levenslange afkeer van krijgt.
Maar toch.
Dat archieven zoveel online hebben gezet, is enorm goed voor de democratie en de slagkracht van de burgers. Als U ergens actie voor voert – bijvoorbeeld het behoud van een zwembad, een sportterrein of een volkstuinencomplex, dan kunt U met een paar zoektermen in gedigitaliseerde kranten van vroeger en oude raadsstukken gemakkelijk uitzoeken waarom dat zwembad, dat sportveld, dat volkstuinencomplex destijds tot stand werd gebracht en door wie. Je kunt ook volgen hoe belangrijk ze altijd waren voor de gemeenschap. Daar haal je heel wat extra argumenten én kennis van zaken uit om je standpunt kracht bij te zetten.
En dan zijn er heel veel mensen die naspeuringen doen naar hun voorouders. Daarvoor hebben de meeste archieven elektronische zoeksystemen waardoor je in een half uurtje generaties teruggaat, zeker tot 1811 toen keizer Napoleon hier een uniforme burgerlijke stand invoerde en alle Nederlanders verplichtte hun achternaam daarin vast te leggen. Als ze die niet hadden, moesten ze er maar een kiezen. Dankzij gedigitaliseerde kranten en notariële archieven kun je ook van alles vinden over vergunningen die ze aanvroegen of zaken die zij begonnen. Iets heel anders: ik wilde graag weten of Schiedammers van vroeger wat te maken hadden met slavenhandel. Ik voerde dus slaaf in in het notarieel archief van Schiedams en kreeg meteen heel wat bronnen te zien. Een ervan ging over een Schiedammer die aan iemand anders een slavin met twee kinderen verkocht. Die bevonden zich in Suriname en daarom spraken zij af dat de prijs zou worden bepaald door een onafhankelijk taxateur in Paramaribo. Het was geen familie van mij want mijn voorouders zaten toen nog ergens in Duitsland, maar daar kun je dus ook op stoten als je je familie uitzoekt.
Hoe dan ook, U hoeft Uw computer maar open te doen om fascinerende werelden te betreden. Daar moest ik aan denken toen ik las dat ze in Delft die stadsrekeningen on line gingen zetten. Geweldige lui op het archief daar. Ik houd van ze. En nou Abba – When I kissed the teacher. https://www.youtube.com/watch?v=8dW8XRt5-hY