Column Giel van Strien – Kind van de rekening
De Nederlandse staatsschuld is tijdens de pandemie met 42 miljard gestegen en bedraagt nu 450 miljard euro. Dat is 26.000 per inwoner, baby’s en hoogbejaarden meegerekend.
De regering heeft nu geen keuze. De enige manier om een gigantische economische crisis af te wenden, is alle weggevallen bedrijvigheid financieel te compenseren. De vraag is wel hoelang je dit op verantwoorde wijze kunt volhouden? Al zijn er steeds meer mensen, waaronder ook economen, die beweren dat die grote staatsschuld helemaal niet zo’n probleem is. Zolang de rente maar laag is, of zelfs negatief, kan die schuld ons niet deren. De Europese Bank koopt de schulden van de eurolanden op en klaar is Kees. Met de gratis-geld-economie hoeven we niet langer meer voor recessies bang te zijn omdat de overheid altijd bulkt van het geld, zodat ze de economie vlot kan trekken met investeringen als deze hapert.
Mij doet deze optimistische filosofie toch vooral denken aan het eind van de jaren ’90 toen de Internetbubbel ook het financiële paradijs verkondigde. Economische recessies waren voorgoed voorbij, toenmalig premier Wim Kok en minister van financiën, Gerrit Zalm, deden de wave tijdens een begrotingsbehandeling in de Tweede Kamer. Laten we zeggen dat het net iets anders is verlopen.
Eigenlijk kan de rente nooit meer omhoog omdat dan direct alle eurolanden failliet dreigen te gaan of zich in een grote economische crisis storten. Net als de euro zelf. Want de Nederlands staatsschuld is nog klein vergeleken bij die van de andere eurolanden, waar we ons lot aan verbonden hebben. Geen enkel land voldeed al voor de coronacrisis aan de afgesproken norm dat de schuld niet hoger mag zijn dan 60% van het Bruto National Product. Op Nederland na.
De keerzijde van de lage of zelfs negatieve rente doet zich echter nu al voelen. Door het Zuid-Europese beleid van de Europese Centrale Bank zijn de Nederlandse pensioenen door een lage rekenrente in de problemen gekomen. Het nieuwe pensioenstelsel is een poging om dit los te laten, maar de onzekerheid over het te verkrijgen pensioen is enorm toegenomen, terwijl de spaardrift nauwelijks is afgenomen. Zonder dit beleid had dit probleem minder groot geweest.
Doordat banken geen rente meer betalen, is de aandelenmarkt overspoeld met gratis geld. Ondanks de coronacrisis bereikt de beurs recordhoogten. Maar het verschil tussen deze speculatieve verwachtingen en de reële economie worden steeds groter en de geschiedenis leert dat iedere zeepbel uiteindelijk uiteen spat.
Een ander probleem is de volledig verstoorde huizenmarkt. Beleggen in vastgoed is een uitstekend alternatief voor de aandelenmarkt, met een solide onderpand. Door de lage hypotheekrente worden de prijzen nog verder opgestuwd. Het gevolg is dat de primaire woonfunctie onder druk staat en vooral starters in de problemen komen.
Bij alle gevolgen is de jongste generatie het kind van de rekening. Een grote vertrouwenscrisis – en als gevolg daarvan een economische ramp – moet worden afgewend. Al mijn hoop is gevestigd op onze calvinistische volksaard. Het wordt daarbij een enorme uitdaging voor het nieuwe kabinet om Nederland uit het gratis-geld-paradijs te manoeuvreren, zonder daarbij zelf een economische crisis te veroorzaken.