Column Giel van Strien – Het ideale Oliemannetje
Je kan er ook heel anders naar kijken.
Met een grootse acteerprestatie en opofferingsgezindheid heeft Kajsa Ollengren in nauwe samenspraak met Rutte en Kaag een kabinetsformatie geforceerd. Met de coronatest als geloofwaardig excuus liep Ollengren naar de wachtende fotografen. Ze waren nog bang geweest of dit niet al te doorzichtig was, maar blunders van rivalen worden in de politiek gretig omarmd. Nog genialer was dat de uiteindelijk motie van wantrouwen als een soort boemerang werkte: de Tweede Kamerfracties werden diep in de nacht gedongen om te kiezen of ze wel of niet aan het volgende kabinet wilde deelnemen, terwijl Rutte rustig de uitslag kon afwachten. Waar hij anders maanden had moeten masseren en soebatten, lag er nu maar één mogelijke variant op tafel: het continueren van het kabinet Rutte III. Het was Machiavelli ten top: de selectie van de formatie volledig omdraaien en 13 partijen zichzelf laten uitselecteren. Alleen had Rutte zich verkeken op de paasoverdenking bij de ChristenUnie. En nu moet hij hopen op de regeringshonger van Joost Eerdmans.
Was het maar een vooropgezet plan geweest. Ik vrees dat we in een proces zonder enige sturing zijn beland. Echt ideaal om de enorme gezondsheids- en dreigende financiële crisis aan te pakken.
De morele verontwaardiging over het agenderen van Pieter Omtzigt bij de kabinetsverkenning voelt toch ook een beetje als de pot die de ketel verwijt dat hij zwart ziet. Hoe is de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen van bijvoorbeeld de SP tot stand gekomen? Heeft Lilian Marijnissen iene-miene-mutte gedaan en is er zo vanzelf een volgorde ontstaan? Natuurlijk niet, er is gesproken met personen, maar vooral ook over personen. Wat zijn hun nadelen, welke opvattingen hebben ze die het standpunt van de partijtop kunnen bedreigen, enz. Daarnaast is er gelobbyd door kandidaten die zich profileren ten koste van andere kandidaten. Weet je wel dat die en die dat heeft gedaan? Dit gebeurt bij alle politieke partijen en al sinds mensenheugenis.
En niet alleen in de politiek wordt er over personen gesproken. Dat gebeurt ook in bedrijven of in gezinnen. Ieder mens benut de vertrouwelijkheid en gebruikt geheimhouding in zijn leven. Stel je voor dat je kinderen iedere ochtend aan de ontbijttafel met een Wob-verzoek komen wat je gisterenavond over ze besproken hebt. Hoe zou de sfeer zijn na een paar weken? Het woningtekort zou nooit meer opgelost kunnen worden.
Mark Rutte is het enig mogelijke resultaat van een politiek systeem waarin zeventien totaal verschillende partijen gedwongen worden om samen te werken om het land te kunnen besturen. Hij is het ideale oliemannetje dat alle haperende politieke processen op gang krijgt, 24 uur per dag beschikbaar, altijd positief en bereid om recht te praten waarvan we zeker wisten dat het krom was, maar waaraan we na een paar uur toch gaan twijfelen. Daarbij hoort de kunst van de politieke manipulatie, een selectief geheugen en het schaakspel waarin pionnen worden geofferd. Als wij in de spiegel van onze populistische parlementaire democratie kijken, zien we Mark Rutte. Als we hem wegsturen, komt er weer een nieuwe Mark Rutte, omdat dat de enige methode is om een hopeloos verdeeld land te besturen. Als die er is, want zijn flexibiliteit, robotachtige emotionele distantie en zijn vermogen in kansen te denken zijn het afgelopen decennium zo cruciaal gebleken dat je je met recht kan afvragen of er een tweede zich aandient.