Column Giel van Strien -Een eerlijke boterham
Aanstaande woensdag houden de boeren een landelijke actiedag. Nadat ik het vorige week over de trekkerterreur had, wil ik nu de andere kant van de zaak belichten: het inkomen van de boeren.
Over het terugdringen van het uitstoten van stikstof hoeft niet lang gediscussieerd worden. De agrarische sector – en dan met name de veeteelt – stoot veruit de meeste stikstof uit in Nederland. Meer dan het verkeer en de industrie bij elkaar. Toen in februari de boeren de cijfers van het RIVM betwisten en met een eigen onderzoek kwamen, moesten ze een paar maanden later bakzeil halen: de RIVM-cijfers klopten wel degelijk. De landbouw is goed voor 45% van alle stikstofuitstoot in Nederland, terwijl de sector nog geen 3% van onze economie vormt.
Maar het boerenprotest is niet alleen tegen de regeringsmaatregelen gericht die de uitstoot van hun sector moeten terugdringen. Vorige week werden er verschillende distributiecentra van supermarkten als Albert Heijn door de boeren geblokkeerd. Op deze manier kon ’s lands grootste kruidenier vanuit dit centrum de winkels niet meer bevoorraden. De boeren vinden dat ze te weinig betaald krijgen door de suptermakten voor hun producten. Ze voelen zich uitgeperst en moeten in het grote machtsspel van concurrerende supermarkten steeds lagere prijzen accepteren. Daarbij vinden ze dat er teveel geld onderweg aan de strijkstok blijft hangen. Van de 94 cent die we in de supermarkt voor een kilo uien – of juin zoals u wilt – betalen, gaat slechts 14 cent naar de boer.
En hier hebben de boeren een punt. Sterker nog: ze hebben groot gelijk. In combinatie met de onzekerheid rondom het terugdringen van de stikstofuitstoot zouden de boeren niet minder, maar juist meer geld aan hun producten moeten overhouden. Grote winnaars zijn nu de aandeelhouders van Ahold en andere supermarktconcerns. Zonder te werken aan deze exercitie het meeste geld overhouden zet kwaad bloed. Daarbij hebben de boeren vaak forse leningen uitstaan bij de bank van agrarisch Nederland. De Rabobank zou boeren gaan helpen met verduurzamen maar daar is weinig meer van vernomen en de bank strijkt nu vooral de rente op de bedrijfsleningen op. De zwakke inkomenspositie van de boer steekt schril af bij de verdienmodellen van multinationals als Ahold en de Rabobank.
Maar niet alleen de enorme winsten van de supermarkten kunnen minder ook u en ik, als consumenten, kunnen er ook wat aan doen. Wat zijn wij bereid meer te betalen voor kwalitatief prima producten? Dat is hier de hamvraag. En als de boeren duurzamer gaan produceren moet de prijs wellicht meer omhoog dan de 5 cent die ze nu meer willen hebben op een kilo aardappelen en uien. Vooral de prijs van vlees zal dan aanzienlijk duurder worden.
Eens per week stopt er een busje van bio aan huis voor onze deur om onze bestelling af te leveren. Aardappelen, groenten, eieren, allemaal biologische producten, afkomstig van een boerderij in de Hoeksche Waard. Dat proef je er vanaf, zeker als je in de Hoeksche Waard geboren ben, en ja, het zijn zeker geen supermarktprijzen die je er voor betaalt. Maar op deze manier werken kan dus wel degelijk en er zijn voldoende klanten die meer willen betalen voor beter voedsel. Er is nu zelfs een wachtlijst.
Wat verder ook helpt is dat we weer gaan eten wat bij ons in de buurt wordt verbouwd, en ook in dat bepaalde seizoen. Het is krankjorum dat wij appels exporteren voor de halve wereld maar tegelijkertijd ook appels uit andere landen invoeren die in onze supermarkten te koop worden aangeboden. Over milieuvriendelijk gesproken.