De Onderwijsraad heeft het advies uitgebracht om alle leerlingen na de basisschool in een driejarige brede brugklas onder te brengen. Zo wil de Onderwijsraad de kansenongelijkheid tussen kinderen verminderen, omdat deze nu volgens de raad te vroeg worden ingedeeld in een bepaald schooltype. Concreet betekent dit dat leerlingen die nu naar het vmbo gaan, wellicht HAVO kunnen doen.
Sinds Van Kemenade als minister van Onderwijs in het kabinet Den Uyl in de jaren ’70 de Middenschool introduceerde, zien we met de regelmaat van de klok varianten hierop bedacht worden. Uitgangspunt is het socialistisch ideaal dat alle mensen zoveel mogelijk een gelijke uitgangspositie moeten hebben. Maar de laatste decennia is daar een ander inzicht bijgekomen: wie met z’n handen werkt, heeft een minder geslaagde schoolcarrière doorlopen.
Werken met het hoofd is superieur aan het werken met je handen. Dat schrijven mensen die met hun hoofd werken en thuis bij wijze van spreken nog niet weten hoe ze een lijstje moeten ophangen. Maar daar is natuurlijk de klusjesman voor. Zoals ook de timmerman langskomt. En de schoonmaakster.
Hoe belangrijk kansengelijkheid ook is, wat voor zin heeft het om een achtjarige basisschool te verlengen met nog drie jaar? Want die kansenongelijkheid komt niet door het schoolsysteem, maar door de thuissituatie. Het echte socialistisch ideaal richt zich daar dan ook op, reeds verwoord door politiek filosofen als Plato en Jean Jacques Rousseau: de staatsopvoeding die de positie van het gezin overneemt. Maar dat ziet – begrijpelijk – niemand zitten en dus moet het onderwijs iets corrigeren waarover het niets te zeggen heeft. Scheidingen, armoede, desinteresse, gebrek aan begeleiding, kinderen worden overal mee geconfronteerd.
Waarom zouden leerlingen die zich in de bovenbouw van de basisschool nu al doodvervelen nog drie jaar langer duimen moeten draaien? En iedereen die beweert dat docenten onderwijs op maat moeten geven, kent de dagelijks werkelijkheid niet. Een schooldirecteur is allang blij dat er iemand voor de klas staat en de kinderen niet naar huis gestuurd hoeven te worden. En waarom zouden de leerlingen die vanaf 13 jaar mede met hun handen leren te werken hier nog drie jaar mee moeten wachten?
De bureaumedewerker is het meest overschatte ideaaltype in onze samenleving. Omgeven door talloos veel miljoenen bevind je je in een werkomgeving waar wordt vergaderd, teruggekoppeld, papier verplaatst, doorkijkjes gegeven worden, rapporten in koelkasten verdwijnen, evaluaties worden opgesteld en retraites worden ingepland. Je bestaan is anoniem, je invloed beperkt en nergens kun je het echte verschil maken. Iedere deadline is relatief, ieder resultaat amorf. Het ideaal van de Mandarijn met twee linkerhanden.
Wat is er mooier dan het leren én uitoefenen van een ambacht? Iedere dag in je werk zichtbaar het verschil te maken. De maaltijd die je bereidt, het huis dat je schildert, de patiënt die beter wordt: alles heeft direct een concreet en zichtbaar resultaat. Maar het salaris dan zal men tegenwerpen? Daar is goed nieuws voor want richting 2050 heeft Nederland een miljoen arbeidskrachten nodig, met name in de uitvoering. De toenemende vraag naar deze arbeid zal de prijs flink opdrijven.
Blijft over de status. In Rotterdam volgen 50.000 leerlingen een mbo-opleiding. Houd op met het neerbuigend hierover te doen en geef hen wat hen toekomt: waardering. En respecteer hun keuze. En voor hen die uiteindelijk verder willen en kunnen: laat ze opleidingen stapelen zoals bij mijn generatie op succesvolle wijze de gewoonte was.