Column Giel van Strien – Allemaal inclusief
In een populistische democratie is zelfs het stadsdichtersschap een instabiele functie geworden. Twee dagen na zijn benoeming tot stadsdichter van Haarlem is Osenga bedankt door het gemeentebestuur. De rapper, ook bekend als Insayno, heeft in het verleden teksten geschreven die “haaks staan op de waarden waar de gemeente Haarlem voor staat.” aldus de persverklaring. Het Haarlemse stadsbestuur dacht aanvankelijk twee vliegen in één klap te slaan. Een jonge dichter die ook nog naadloos in het diversiteitsbeleid past. Lekker inclusief allemaal. Maar dat bleek ook inclusief veroordeling, inclusief antisemitisme en inclusief bedreigingen te zijn.
Aanvankelijk draaide de discussie over een tekst waarin hij de holocaust ‘slechts een cover-up voor domme schapen genoemd’ en ‘de behandeling in concentratiekampen slechts een lachertje vergeleken bij onze slavenhandel.”
Kunstenaars en de Tweede Wereldoorlog hebben vaker tot ongemak en woede geleid. Zo verscheen in 1963 auteur en Haarlemmer Harry Mulisch in een SS-uniform in de film Als twee druppels water van Fons Rademakers. In 1995 zei Hans Teeuwen over de holocaust in zijn theatershow Hard en Zielig: “Mensen praten altijd wel over de Joden enzo, terwijl, eh nou, die Duitsers dat waren ook geen lieverdjes hoor,” waarin hij de dader- en slachtofferrol op provocerende wijze omdraaide. Zeer omstreden waren de antisemitische uitspraken van cineast en columnist Theo van Gogh, zoals “Wat ruikt het hier naar karamel? Vandaag verbranden ze alleen de suikerzieke joden.”
Osenga was jong toen hij zijn omstreden tekst schreef. Ook ik heb domme dingen gezegd op die leeftijd. Maar dat was in een kroeg met vrienden, waarvan vergetelheid de grootste was. Nu functioneren de sociale media niet alleen als een spreekbuis van de vrijheid maar ook als de opbouw van een persoonlijk dossier dat zich op ieder moment zich tegen je kan keren. Alle volgers en zogenaamde vrienden kunnen je als stasi’s in de gaten houden, je dossier doorspitten op zoek naar incorrecte uitspraken en je publiekelijk veroordelen. Perfecte mensen bestaan niet, dus als het dossier maar groot genoeg is en je al heel jong actief bent geworden, kan je altijd wel ergens op betrapt worden.
Wie kent het verleden van Hans van Baalen nog? De Europarlementariër van de VVD zou op 16-jarige leeftijd sympathie voor Hitler en het rechts-extremistisch gedachtengoed hebben gehad. Nu zijn hij en Guy Verhofstad de grote vrijheidsstrijders van de Oekraïne.
De hamvraag is hoe tolerant we ten opzichte van intolerantie zijn? Volksgerichten leiden nergens toe. Onlangs werden na een sociale media-opstand foto’s van kunstenaar Erik Kessels in een skatepark in Breda verwijderd. Nu is Osenga hetzelfde overkomen.
Natuurlijk is het boven alles aan hemzelf. Osenga ziet zichzelf nu als slachtoffer. Maar niemand heeft hem gedwongen die teksten te schrijven, om de aanslagen om de WTC-torens in New-York en de Bataclan in Parijs te ontkennen en Wilders dood te wensen. Ook zijn statement “als ik mensen heb gekwetst, dan bied ik daar absoluut mijn excuses voor aan”, was zwak. Hoezo als? Zelf ziet hij blijkbaar het probleem niet, maar voor het geval dat, heeft hij het correcte antwoord paraat. Het is echter het één óf het ander: Of je beroept op je artistieke vrijheid en biedt geen excuus aan voor je tekst óf je biedt je excuses aan omdat je tot een voortschrijdend inzicht bent gekomen dat je dat niet zo had moeten zeggen.
De benoemingscommissie was bij zijn aantreden twee dagen geleden ervan overtuigd dat hij Haarlem poëtisch op de kaart zou zetten. En dat doel lijkt zeker behaald.