Column Giel van Strien – Calvinist als geuzennaam
Hoe dieper in de regio, hoe kritischer men over Europa is. Is dat provincialisme, gebrek aan wereldwijsheid of gewoon een variant op het oude adagium dat wat de boer niet kent? Op het platteland van Zuid-Holland is deze sceptische houding niet anders. Ik betwijfel echter of dit standpunt iets met de houding van de inwoners op het Zuid-Hollandse platteland te maken heeft.
Al een jaar lang wordt Nederland een zuinige of zelfs gierige houding verweten door met name de Zuid-Europese landen. Wat is er aan de hand?
De Zuid-Europese landen willen via de EU geld krijgen én gunstig kunnen lenen om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden. De zogenaamde eurobonds. Het idee is dat Zuid-Europa harder geraakt is dan Noord-Europa en dat wij daarom hen te hulp moeten schieten. Het dodental ten gevolge van Covid-19 is in Italië, Spanje en Frankrijk, ook in verhouding tot de bevolkingsomvang, inderdaad relatief hoog, maar dat van Griekenland of Portugal bijvoorbeeld niet. Daarnaast is dat van België nog veel hoger en dat van Zweden net zo hoog. Nu kun je van die laatste twee landen veel zeggen maar niet dat ze in Zuid-Europa liggen.
Het heeft er alle schijn van dat Frankrijk, Italië en Spanje de coronacrisis aangrijpen om een oude wens in vervulling te zien gaan: met alle eurolanden tegelijk geld lenen zodat die drie landen veel minder rente hoeven te betalen. Een paar landen, vooropgegaan door Nederland, verzetten zich hiertegen omdat ze niet willen dat we naast de individuele staatschulden van de landen ook nog een collectieve Europese staatsschuld gaan opbouwen. Dat verzet lijkt mij alleszins gerechtvaardigd. Wat zeg ik, zelfs noodzakelijk.
Dat Frankrijk zich aansluit bij Spanje en Italië is geen verrassende stap, want Frankrijk had in 1974 voor het laatst een begrotingsoverschot. Voor Nederland was dat bijvoorbeeld nog in 2019 het geval. Ook president Macron komt nu met de frame dat landen met een begrotingsdiscipline als Nederland en Duitsland inhumaan zouden zijn.
Toen op 1 januari 2002 de euro werd ingevoerd hebben alle Eurolanden de volgende afspraken vastgelegd: jaarlijks geen groter begrotingstekort dan 3% en de staatsschuld van een land mag in totaal niet meer dan 60% van het BNP zijn. Daar hebben alle Eurolanden hun handtekening onder gezet. Die afspraken zijn natuurlijk niet gemaakt omdat Nederlanders van regeltjes houden of zuinige calvinisten zijn. Die regels zouden er voor moeten zorgen dat de euro stabiel blijft en het ene land geen problemen voor het andere veroorzaakt.
Maar vanaf het allereerste begin is het fout gegaan. Griekenland presenteerde doelbewust valse cijfers op basis waarvan ze tot de Eurozone werd toegelaten. De gevolgen daarvan kennen we allemaal. Andere zuidelijke landen als Italië lapten de begrotingsregels aan hun laars, ook in tijden van economische voorspoed.
Cruciaal is dat een land dat een lagere schuld heeft minder rente op de kapitaalmarkt hoeft te betalen om zijn staatsschuld te herfinancieren. Nederland betaalt dus minder rente dan Italië, Spanje of Frankrijk. En minder rente betalen betekent meer ruimte in de begroting voor onderwijs, zorg of cultuur. Daarom heeft Nederland na de crisis van 2008 het begrotingstekort en schulden snel teruggedrongen. Daar zijn natuurlijk ook offers voor gebracht, zoals het verhogen van de pensioenleeftijd. Die ligt in Nederland hoger dan Frankrijk, Italië of Spanje. Maar daar hoor je Macron niet over.
En nu willen de zuidelijke staten dat we gezamenlijk geld gaan lenen, zodat zij minder en o.a. Nederland meer rente moeten gaan betalen. En de coronacrisis vormt het opportunistisch decor om dit af te dwingen. Alsof er op Goeree Overflakkee geen mensen dood zijn gegaan aan het virus en onze nationale economie niet geraakt wordt.
Na de schaamteloze brief van de Spaanse premier Sánchez over solidariteit deed ook Macron een duit in het zakje. Wat Sánchez onder solidariteit en humanisme verstaat, kan men aan de Catalaanse leiders in de Madrileense cellen vragen. En van het effectief innen van belasting aan de penningmeesters van Spaanse voetbalclubs met hun grote fiscale schulden.
Macron zocht onlangs Rutte op in het torentje. De sobere Hollandse inrichting ervan zal hem opgevallen zijn. Het steekt schril af bij zijn enorme paleis en entourage van bedienden en paladijnen. Een cultuurverschil dat je ook bij KLM en Air France ziet. Macron ziet ook wel dat hij nauwelijks argumenten heeft, en daarom kwam hij onlangs met grof geschut aanzetten. Ik citeer hem: “Na de Eerste Wereldoorlog zei Frankrijk tegen Duitsland: nu moeten jullie betalen. Herstelbetalingen. Dat was een enorme fout. Het populisme in Duitsland groeide en daarna gebeurde het ergste wat je je kunt voorstellen,” aldus Macron.
Onbedoeld geeft de Franse president hiermee het sterkste argument om niet tot eurobonds over te gaan: het zal het populisme en anti-eurosentiment in Duitsland en Nederland gevaarlijk kunnen aanwakkeren. En dan zijn we echt veel verder van huis.