Han van der Horst: Column 14-11-2018 Alzheimer / Fototentoonstelling Marli Geerlinks met foto’s moeder Hugo Borst
Column 14-11-2018: Alzheimer / Fototentoonstelling Marli Geerlinks met foto’s moeder Hugo Borst
Hij Het zou mij verbazen, lieve mensen, als er onder U luisteraars waren die nog nooit van Hugo Borst en zijn kruistocht voor betere toestanden in de verzorgingstehuizen hebt gehoord. Iedereen weet hoe ontroerend hij schreef en sprak over zijn moeder, wier geest langzaam maar zeker verduisterd werd door de ziekte van Alzheimer. Deze tragische levensavond is niet alleen beschreven, maar zoals de lezers van het Algemeen Dagblad weten, ook in beeld gebracht en wel door de fotografe Marli Geerlinks. Haar foto´s illustreerden de stukken van Hugo Borst over zijn moeder.
Die foto´s zijn nu te zien in het Stedelijk Museum van Schiedam. Zij doen hun werk alleen, zonder de teksten van Hugo Borst en dat maakt ze des te indrukwekkender. Ik ging naar de opening en ik stond in de lift bij een oude dame, die de familie goed,G kende. Zij zou het toch niet willen, zei ze, dat zulke intieme onderdelen van het bestaan zo aan de openbaarheid werden prijs gegeven. Ik dacht er het mijne van. Ik was het niet met die dame eens. De foto´s tonen wel hoe de geest langzaam maar zeker het lichaam van Hugo Borst’s moeder Joke verlaat en duidelijk ook maar het wordt nooit lelijk of ontluisterend. Die aspecten van Alzheimer heeft Margi Geerlinks ons onthouden.
Of liever gezegd: daar heeft ze ons voor gespaard. Iedereen die wel eens wat met zorg of mantelzorg voor een demente bejaarde te maken heeft gehad, weet precies waar ik op doel.
Daarom is de tentoonstelling vaneen huiveringwekkende schoonheid. Huiveringwekkend omdat wij allemaal met Alzheimer te maken krijgen, hetzij als patiënt, hetzij als mantelzorger hetzij als slachtoffer, hetzij als alles bij elkaar. Door de verbeteringen in de gezondheidszorg wordt de kans steeds groter dat we een hoge leeftijd bereiken. Daardoor neemt ook de kans toe dat Alzheimer zijn warme vingers om ons voorhoofd klemt. Ik zou nu een heel verhaal kunnen houden over euthanasieverklaringen – dat is momenteel heel actueel – maar dat doe ik niet. Een andere keer misschien. Ik heb een tip voor iedereen die wil begrijpen wat het betekent om Alzheimer te hebben. Bekijk de film Memento. Die gaat niet over dementie maar wel over geheugenverlies. Het is een ijzingwekkende thriller. Een man is door een aanslag niet alleen de vrouw van zijn leven maar ook zijn korte geheugen kwijtgeraakt. Hij wil nu wraak nemen op de dader. De film begint aan het slot. We zien hoe de hoofdpersoon een foto uit zijn zak haalt. Daarop staat het portret van een man met als toelichting: geloof niet in zijn leugens. Schiet hem dood. Hij schiet hem dood en daarna volgt de daaraan voorafgaande scene. Langzaam maar zeker wordt duidelijk wat er aan de hand is maar omdat de film van voren naar achteren verloopt, zijn de kijkers als het ware ook hun korte geheugen kwijt. Steeds opnieuw moeten wij begrijpen in wat voor een situatie wij verkeren en welke rol de overige acteurs spelen in het stuk. Wantrouwen is gewettigd en nu wordt voelbaar hoe het leven is als je iedere keer weer opnieuw alles om je heen moet leren plaatsen omdat je zoveel vergeet. Ik begreep nu waarom mijn moeder zo wantrouwig was. Tegelijk werd het mij duidelijk dat haar interpretaties van wat er om haar heen gebeurde, niet zo gek waren voor iemand die zich niets meer kon herinneren. Ik begreep nu ook beter het advies dat een professor aan de Erasmus Universiteit me ooit had gegeven: probeer iemand met Alzheimer nooit bij de les te houden. Dat lukt toch niet en je maakt zulke mensen alleen maar ongelukkiger en verwarder. Accepteer de wereld zoals zij ze zien en maak er het beste van.
Aan die dingen moest ik denken terwijl ik naar de foto´s van Margi Geerlinks keek en de zachte glanzende ogen van Hugo Borst zijn moeder. Ga naar die tentoonstelling en bekijk Memento. Met Guy Pierce en Mary-Ann Moss, script en regie Christopher Nolan. Het is een film uit 2000. ©Han van der Horst