Column Joost Kievit – Het is geel en giftig
Het is geel en … het vliegt niet. Nou ja, soms toch ook weer wel. Het is geel en er is veel gedoe over, er zijn Kamervragen over gesteld. Discussies op sociale media lopen van tijd tot tijd hoog op. Landbouw organisaties roepen op tot bestrijding en krijgen gehoor. Een hetze zou je het kunnen noemen. Het is geel en het is giftig en we hebben het over Jacobskruiskruid.
Jacobskruiskruid is geel en giftig. Zoals veel plantensoorten giftig en vaak ook geel zijn. Eten en gegeten worden. Daar draait in de natuur bijna alles om. Veel soorten planten zijn giftig om te voorkomen dat ze gegeten worden. Een afweer mechanisme tegen vraat in de strijd om het voortbestaan. Daar moet een zeker leereffect bij zitten. Als een belager een hapje neemt en gelijk dood neervalt is dat er niet. Als hij een hapje neemt en geconfronteerd wordt met een afschuwelijke smaak is dat leer effect er wel. Eens maar nooit meer is dan het gevolg. Smerig smaken en giftigheid is een veel voorkomende combinatie.
Jacobskruiskruid is dus zoals veel plantensoorten giftig. Acuut giftig? Nee, dat niet. Heel erg giftig? Ook dat niet. Zijn veel plantensoorten die veel giftiger zijn?. Ja zeker, bijvoorbeeld de Nachtschadefamilie waar de aardappel bij hoort. De meeste plantendelen van de aardappel zijn veel giftiger dan Jacobskruiskruid. Maar giftig is het wel en als paarden of andere dieren er veel van eten kunnen ze gezondheidsproblemen krijgen. Dieren weten heel goed wat ze wel en niet moeten eten. Met hooi moet je wel oppassen. Er zijn ook dieren die het gif juist gebruiken. De Sint Jacobsvlinder legt z’n eieren op Jacobskruiskruid. De rupsen die daar uitkomen vreten van de plant en nemen dus het gif op in hun lichaam. Ze worden Zebrarupsen genoemd vanwege de felle oranje kleur met zwarte banden. Die kleuren geven een signaal af van ik ben niet te vreten. En de meeste vogels laten de rupsen met rust.
Het gaat Jacobskruiskruid voor de wind. Letterlijk en figuurlijk. Zoals bij z’n familielid de Paardenbloem wordt het zaad verspreid door de wind. In die fase vliegt hij zou je kunnen zeggen. Totdat hij ergens landt en als dat een plek is waar hij kan ontkiemen en opgroeien, dan hebben we een nieuwe vestiging. We hebben er als mens voor gezorgd dat Jacobskruiskruid op steeds meer plekken kan groeien. Het is wat warmer geworden en dat lijkt hij prima te vinden en hij heeft een verstoorde bodem nodig om te kiemen. Dus graafwerk in de bermen, klepelmaaiers die grond raken, paardenweitjes die te intensief gebruikt worden. Jacobskruiskruid vaart er wel bij. Zo’n 50 jaar geleden zag ik hem eigenlijk alleen in de duinen en nu letterlijk overal.
Dat is goed nieuws voor de natuur. Zo’n 150 insectensoorten maken gebruik van de bloemen van Jacobskruiskruid. In sommige berichten wordt zelfs gesproken van 200 soorten. Een belangrijke plant dus, want het insectenleven staat sterk onder druk. De roep om bestrijding vanuit de landbouw is dan ook een treurig verhaal. Ze willen dat overheden Jacobskruiskruid gaan bestrijden in bermen. Dat is slecht voor de biodiversiteit, het is onbegonnen werk en het kost veel geld waarvoor de belastingbetaler aan de lat staat. Als je wil voorkomen dat de plant zich vestigt in je weiland, dan moet je zorgen voor een goed gesloten grasmat. Dan krijgt Jacobskruiskruid geen kans.
Toch krijgt de roep om bestrijding gehoor. Ik heb gelezen dat de provincie Noord-Holland extra gaat maaien als er Jacobskruiskruid binnen 50 meter van landbouwpercelen staat. Weg bloemen. Weg vlinders en bijen. Biodiversiteit? Geen prioriteit. De bestrijding wordt uiteraard niet beperkt tot Jacobskruiskruid. Alles wat daar groeit sneuvelt onder de maaimachine.
De hetze tegen Jacobskruiskruid gaat de kant op van de Akkerdistel. Ook een prima plant voor biodiversiteit. De bestrijding van deze soort is al decennia aan de gang. Stekels worden ze genoemd en alles wat prikt wordt bestreden. Het is geel, zo als zoveel plantensoorten. Wie kent de verschillen tussen Jacobskruiskruid en Bezemkruiskruid, of Viltig kruiskruid en de vele andere kruiskruiden en havikskruiden en de verschillende soorten streepzaad en ga zo maar door. Ik zag pas een artikel over de roep vanuit de landbouw om bestrijding van Jacobskruiskruid. Daar stond een foto bij van een dijk met gele bloemen. Geen Jacobskruiskruid, maar een lid van de Kruisbloemfamilie. Niet giftig. Wel geel.
Ja, het is geel …….. en het moet eraan geloven.