Column Han van der Horst – Oud katholiek
Lieve mensen, elke week probeer ik voor mijn praatje op de Late Avond een actueel onderwerp aan te snijden. Vandaag heb ik daar geen zin in. Misschien komt dat door de giftige sfeer die de politiek tegenwoordig kenmerkt of door het vele dat ons bedreigt en waarvan we met al die hoosbuien misschien een voorproefje hebben gekregen. Ik weet het niet. Ik wil het gewoon hebben over schuilkerken in onze streek.
Helemaal buiten de actualiteit staat dit onderwerp niet. Ik kwam er aan omdat op 7 juli de leerlingen van de Koorschool Delft in de schuilkerk op het Bagijnhof van hun stad een uitvoering geven. Het begint om drie uur en men gaat door tot het programma afgelopen is. Toegang gratis.
Aanvankelijk dacht ik dat we bij ons in de provincie maar twee schuilkerken hadden, die van de oud-katholieken op de Voorstraat in Dordrecht en in de Juffrouw Idastraat te Den Haag. Nu blijken ze er in Delft ook nog een te hebben. Ze zijn alle drie wonderschoon. Aan de buitenkant ziet zo´n schuilkerk eruit als een normaal huis. Binnen vind je een intieme ruimte die oproept tot inkeer en gebed. Het prachtige interieur dateert dan uit de zeventiende en de achttiende eeuw.
Hoe zit dat? In de zeventiende en de achttiende eeuw was het rooms katholieken niet toegestaan openlijk hun godsdienst te belijden. Hun priesters mochten op straat niet als zodanig herkenbaar zijn. De eredienst was eigenlijk verboden maar werd oogluikend toegestaan als ze werd gehouden in panden die er van buiten uit zagen als een boerderij, een bedrijfspand of een gewoon huis. En of de katholieken niet allemaal tegelijk naar de mis wilden komen, anders viel het teveel op.
In de Franse tijd werden deze discriminerende bepalingen geschrapt. De katholieken mochten voortaan openlijk hun geloof belijden en ook kerken bouwen. Dat was hard nodig want de schuilkerken waren meestal veel te klein. De mensen zaten op elkaar gepropt en vielen flauw. In een schuilkerk van mijn vaderstad Schiedam schoof men als het extra druk was de hele preekstoel in een kast zodat er wat meer mensen naar binnen konden. De meeste katholieken verlieten die schuilkerken dan ook met een zucht van verlichting, zodra ze met hun dubbeltjes en kwartjes een echt kerkgebouw hadden neergezet.
Anders lag en ligt dat bij de oud-katholieken. Die vormen in Nederland een apart kerkgenootschap dat het gezag van de paus niet erkent. Dit heeft te maken met geloofsstrijd uit de achttiende eeuw. Een aantal katholieke parochies of liever gezegd staties sloten zich aan bij het denken van de Gentse bisschop en theoloog Cornelis Jansenius. Deze was echter naar de zin van het rooms katholieke establishment in een boek over de kerkvader Augustinus te dicht in de buurt van de reformatie gekomen. Ik heb hier geen tijd om dat allemaal uit te leggen. Het lijkt ook erg op haarkloverij. Hoe dan ook de leer van Jansenius werd door een paus veroordeeld en dat was voor een minderheid onder de Nederlandse katholieken aanleiding hun eigen weg te gaan. Ik heb als kind nog op mijn rooms katholieke school geleerd, dat ze hun bisschoppen op heiligschennende wijze wijdden. Hoe dan ook de dissidenten werden eruit gegooid en ze namen de schuilkerken mee waar hun voorgangers preekten. Zo ontstond in Nederland langzaam maar zeker de Oud-Katholieke Kerk. Die is altijd klein gebleven en daarom hadden ze in hun schuilkerken meestal wel ruimte genoeg. Tegelijk hadden ze met elkaar te weinig geld om een echt nieuw kerkgebouw te financieren toen dat eenmaal mocht. Daarom beschikt de Oud Katholieke Kerk nu over van die intieme en prachtig ingerichte schuilkerken. Als U kans krijgt er eens binnen te lopen, moet U zich die niet laten ontgaan. De Oud-Katholieke Kerk is een prettig genootschap, dat grote waarde hecht aan een verzorgde eredienst. Hun priesters en bisschoppen mogen trouwen. Het komt nog wel voor dat gemengd gehuwden zich tot de Oud-Katholieke Kerk wenden omdat zowel katholiek als protestant zich er thuis kunnen voelen. Klein pareltje aan de religieuze kroon van Nederland. En nou een godsdienstig lied waarop je kunt dansen: heer vergeef me Felix Pimentel https://www.youtube.com/watch?v=ZEkGeqX5FOU