Column Han van der Horst – Jana Beranová
Soms, lieve mensen, soms kom je op plekken en bijeenkomsten waarvan je denkt: dit gaat nergens over en tegelijkertijd gaat het over alles. Dit gaat over niemand maar het gaat over mij en ook over U. Zo iets heb ik afgelopen vrijdag meegemaakt en daar wil ik iets over vertellen.
Mijn lief en ik waren uitgenodigd voor de presentatie van een gedichtenbundel in het zaaltje van boekhandel Donner op de Coolsingel in Rotterdam. Die bundel heette Andere Hemel en bevatte gedichten van Vasko Popa, een dichter uit Servië, die in 1991 overleed. Ze waren vertaald door Jana Beranová, voormalig stadsdichteres van Rotterdam. Broos en boven de negentig was zij bij de presentatie aanwezig. Ze las enkele van de door haar vertaalde gedichten voor met onverwachte kracht.
Wat was het bijzondere aan dit alles? Jana Beranová kende Vasko Popa van Poetry International. De organisator van dit festival, de legendarische Martin Mooij, had tegen haar gezegd: ¨Die Vasko Popa loopt met zijn ziel onder zijn armen. Hij zit in dat en dat café¨. Jana ging een praatje maken en meteen bleek dat ze zielsverwanten waren. Vandaar dat ze later een aantal van zijn gedichten vertaalde. De vertalingen raakten vervolgens zoek op zolder. Een tijdje geleden vond Jana ze weer terug. Nu zijn ze bij elkaar gebracht. Haar veel jongere vriendin Panda van der Raaf maakte er prachtige illustraties bij die op zich al indruk genoeg maken om de bundel te kopen .
Hak tak. Nu moet U weten: Jana Beranová is een vluchteling. Ze kwam met haar ouders hierheen toen in 1948 de communisten een machtsgreep pleegden in Praag. In tegenstelling tot haar ouders werd Jana hier in Nederland gelukkig. Ze leerde onze taal zo goed dat ze behalve dichteres vertaalster kon worden. Als U De ondraaglijke lichtheid van het bestaan door Milan Kundera hebt gelezen, weet U hoe mooi ze dat doet.
Door haar achtergrond heeft Jana de scherpe kanten van het leven gevoeld. Vasko Popa ook. Hij was in de oorlog partizaan en dat gaat niet in je kouwe kleren zitten. . De gedichten die Jana Beranová vertaalde hebben een verontrustende klank. Toch bestaan ze uit gewone woorden. Ze beschrijven nu eens bizarre dan weer heel gewone taferelen. En ze blijven dicht bij de werkelijkheid. Toch brengen ze je meteen van je stuk. Popa las ik ergens, wist volkspoëzie en moderne dichttechnieken te combineren. Goed kijk uit het raam naar buiten en luister
Een druppel bloed in de hoek van de hemel
Zijn de sterren weer blauw aan het verdelen
elkaar te bijten of elkaar te kussen.
Aan de ronde tafel van de zon
wordt er niet over gerept.
Er wordt alleen vuurbrood gebroken
Gaan glazen licht van hand tot hand
En knagen dode sterren aan eigen gewrichten
Wat zoekt een druppel bloed in de hoek van de hemel
in dat eenogige hoekje van de hemel.
U begrijpt niet wat Popa bedoelt. U voelt het wel aan. De rillingen lopen je over de rug. Toch: waar gaat dit precies over? Dit gaat nergens precies over. Maar het geeft wel de sfeer van de tijd weer. Wat er om ons heen hangt nu dit jaar ten einde loopt. Dat heeft Popa niet bedoeld en Jana Beranová evenmin, maar deze gedichten zijn zo goed en zo mooi vertaald dat ze zich hechten aan de tijd waarin ze worden gelezen. Het was een verontrustende belevenis, die opening met Jana Beranová. En nu Ein Tag wie Gold. Eigenlijk net zo maar dan muzikaal https://www.youtube.com/watch?v=vrjad-k-eeo