Column Han van der Horst – Leestips voor deze tijd: De Pest
Beste mensen, onze relatie is ideaal voor deze krankzinnige tijd. We houden sociale afstand. Op geen enkele manier kunnen we elkaar met de vochtpartikeltjes uit onze keel bereiken. Handen schudden is onmogelijk. U hoort alleen mijn stem. Ik kan U besmetten met mijn verhalen maar niet met mijn ziektekiemen. Virologen knikken instemmend als zij merken hoe wij met elkaar omgaan. We zitten allemaal in onze eigen kamers. Daar zullen we de komende tijd minder dan ooit uit komen en we weten niet hoe lang die komende tijd zal duren. Hoeveel maanden we nog klem zitten terwijl om ons heen de maatschappij bevriezingsverschijnselen vertoont.
Daarom, dames en heren, wil ik U vandaag iets te lezen aanraden, een boek voor deze tijd. De gedachten gaan dan allereerst uit naar de al uit 1947 daterende roman “De Pest” van de grote Franse schrijver en verzetsheld Albert Camus. Toen de kinderen op de middelbare school nog massaal eindexamen Frans deden, zetten ze het vaak op hun leeslijst. Die mensen zijn nu oud net als ik en misschien denken ze nog wel eens aan de figuren uit dit boek, die – opgesloten in de Algerijnse stad Oran – zich een houding moeten geven tijdens een enorme pestepidemie. Maar over dat boek wil ik het vanavond niet hebben. Dat komt nog wel eens.
Ik wil een spannende science fiction aanraden, die ons bovendien allemaal te denken geeft. Dat boek verscheen in 1991 voor het eerst en de auteur heet Connie Willis. Ze is inmiddels 74 jaar maar dat doet er niet toe. Titel in het Engels: Doomsday Book en in de Nederlandse vertaling Zwarte Winter. De uitgever is Luijtingh Sijthoff.
Zwarte Winter is een verbijsterend actueel boek. Connie Willis plaatst het verhaal in 2050, dertig jaar na onze tijd dus en in Engeland heerst een epidemie die als twee druppels water lijkt op wat we nu meemaken met Corona. Compleet met gesloten scholen, lockdowns en quarantaines. Bij de afdeling geschiedenis van de Universiteit van Oxford hebben ze nauwelijks tijd voor wat er buiten de muren allemaal gebeurt. Ze zijn bezig met een tijdmachine zodat historici eindelijk naar het verleden kunnen terugkeren om met eigen ogen belangrijke gebeurtenissen te zien. De heldin van Zwarte Winter, Kivrin zal voor haar afstudeeronderzoek naar 1320 gaan. Maar de technicus van de tijdmachine krijgt griep, voelt zich beroerd en maakt fouten. Kivrin komt niet in 1320 terecht maar in 1949 als in Oxford en omgeving de
builenpest woedt. De mensen sterven als ratten.
Het boek speelt voor een deel in 1349 en voor een deel ik zal maar zeggen in onze tijd. Vanwege de pest in het verleden en de corona-achtige ziekte in het heden, zijn er verrassende parallellen tussen de dilemma’s waar Kivrin in de middeleeuwen voor komt te staan en die in het Oxford van nu, waar ze de tijdmachine op orde proberen te krijgen. Bovendien moet Kivrin iets verzinnen om te laten weten wanneer en waar ze zit. Anders moet ze de rest van haar leven in de middeleeuwen doorbrengen als de pest haar niet wegsleept. U merkt, dat is een bloedspannend verhaal en ik vertel een heleboel niet om die spanning te bederven. Maar er zitten ook diepere lagen in, levensbeschouwelijke. Het gaat heel nadrukkelijk ook over ethiek, menselijkheid en waartoe de naastenliefde gebiedt.
Hoe gehoorzaam moet je zijn aan de voorschriften van de overheid? Hoe ver gaat zelfopoffering? Wat mag je maximaal van iemand vergen? Hoe blijf je overeind als je met legen handen staat? Hoe beïnvloedt de ramp om je heen het geloof? Er komt een pastoor in het boek voor, die uiteindelijk besluit de pestslachtoffers zo massaal mogelijk een nette katholieke begrafenis te geven want dat is de enige liefdesdaad waar hij nog toe in staat is. En wat moet Kivrin doen? Hem in de steek laten? Zijn werk overnemen in plaats van terug te keren naar het Oxford van de tijdmachine? Wat is uiteindelijk de menselijke plicht?
Een heftig boek voor deze tijd, mensen. En ook nog een inspiratiebron voor geestelijken die van de week zitten te worstelen met hun eerste online-preek voor de camera. Eerlijk waar. Een prachtig boek. Connie Willis Zwarte Winter of in het Engels Doomsday Book.
https://www.bol.com/nl/f/zwarte-winter/30537095/
https://www.goodreads.com/book/show/24983.Doomsday_Book