Column Han van der Horst – Geschiedenisles: De Staten van Holland
23-07-2019 beluister hier de column 
Wees eens eerlijk lieve mensen: hebt U nou afgelopen vrijdag de vlag uitgestoken? Hebt U Uw personeel vrij gegeven om deze grote dag in de Nederlandse geschiedenis te vieren? Nee, U hebt gewoon naar de lucht gekeken en gedacht: ¨Er komt voor vier duiten¨. U hebt aan het weekend gedacht en hoe de zaterdag wel zou verregenen. En niet aan Nederland. Het was maar een heel klein groepje mensen dat besefte hoe betekenisvol de afgelopen vrijdag was. Ze gingen voor een viering naar het Dorts Museum om daar toespraken te beluisteren en een drankje te drinken. Het waren keurige mensen allemaal, grijskoppen als ik het goed bekijk. De voornaamste spreker was Sander Terphuis, een vluchteling uit Iran die voor Nederland heeft gekozen en daarom een geheel nieuwe voor- en achternaam heeft laten registreren. Hij legde zijn publiek, dat het natuurlijk al wist, nog eens uit hoe belangrijk vrijdag de 19e juli was voor de vaderlandse geschiedenis.
Toen kwam bijeen wat heette de eerste vrije Statenvergadering. Weet je wat mensen, het is toch een zomeravond. U krijgt van mij een geschiedenislesje.
Dat van de watergeuzen weet U nog wel van vroeger. Als u oud bent en opgroeide in de tijd dat de televisie nog een zeldzaamheid was, kent U zelfs het volgende rijmpje: ¨Op 1 april verloor Alva zijn bril¨. Op 1 april 1572 nam een vloot watergeuzen het Voornse stadje Den Briel in, eigenlijk in wanhoop omdat ze verdreven waren uit de Engelse haven waar ze tot dan toe mochten ankeren. Ze konden nergens meer terecht.
De bevolking sloot zich echter bij de watergeuzen aan en voor ze beseften waar ze mee bezig waren, volgden in een heleboel andere steden volksopstanden tegen het Spaanse gezag, zullen we maar zeggen. Hebt U allemaal geleerd als u vroeger op de lagere school nog ouderwets geschiedenis hebt gehad. Hoe dan ook, die opstandige steden moesten raad schaffen. Daarom stuurden zij delegaties naar Dordrecht die op 19 juli 1572 een vergadering hielden waar zij beweerden de Staten van Holland te zijn. Er stond heel wat op de agenda want de bijeenkomst werd pas op 23 juli afgesloten, vandaag precies 447 jaar geleden. Het was een hele revolutionaire bijeenkomst want in dezelfde tijd vergaderden de echte Staten van Holland op hun vaste locatie, het Binnenhof in Den Haag, om daar met de stadhouder van Filips II in Holland, de graaf van Bossu, de noodtoestand te bespreken.
Zulke vergaderingen een voorloper van de huidige provinciale staten. De Staten van Holland kwamen bijeen om met de door Filips II gestuurde stadhouder zaken van belang te bespreken, vaak op financieel gebied. Deze Statenvergadering had het ook over geld maar ze deed nog iets veel belangrijkers: ze erkenden Willem van Oranje als de officiële stadhouder van Holland en niet de graaf van Bossu. En die Willem was in de ogen van koning Filips II al een jaar of vier een voortvluchtige misdadiger, een verrader. Bovendien mochten Statenvergaderingen helemaal geen stadhouders aanwijzen. Een stadhouder was de plaatsvervanger van de koning en die benoemde Filips II uiteraard zelf.
Nu wordt duidelijk hoe belangrijk die vergadering op 19 juli 1572 was. Er kwamen op eigen initiatief een aantal delegaties van Hollandse steden bijeen. Die zeiden: wij zijn de echte staten en niet die gasten die door Bossu naar het Binnenhof zijn geroepen. En wij bepalen wie hier de stadhouder is en niet de koning.
Filips II nam het dan ook hoog op. Hebben al die oudere luisteraars ook allemaal op school geleerd: beleg van Haarlem. Van Alkmaar begint de victorie. Leidens ontzet. De heren in Dordt riepen een gruwelijke oorlog over zich af.
Hoe dan ook, die negentiende juli 1572 verdient toch wel meer aandacht. Uiteindelijk werd toen het eerste voorzichtige stapje gezet in een eeuwenlang proces dat uiteindelijk tot onze democratie leidde. Vandaar dat die negentiende juli zo´n bijzondere dag was. En vandaag, de 23e net zo goed. Want toen waren de heren klaar en hadden ze die bijzondere daad gesteld. Een mooie gedachte om mee onder de wol te kruipen want morgen is het weer vroeg dag als U tenminste niet met vakantie bent.