08-05-2019 Column Han van der Horst – Herdenking
Het is vandaag acht mei, lieve mensen. Dodenherdenking en Bevrijdingsdag zijn alweer achter de rug. We hoeven daar niet meer op terug te kijken. Volgend jaar discussiëren we wel weer over een gepaste viering. Die zal zeker uitgebreid zijn want 2020 is een soort kroonjaar, wanneer 75 jaar bevrijding wordt gevierd. Er zal zeker worden geopperd om het nog een keer groots aan te pakken om vervolgens het verleden te laten rusten. Het is allemaal zo lang geleden tenslotte. Er zijn heel veel burgers bijgekomen in wier gezamenlijk familiegeheugen geen verhalen over de oorlog zitten, althans niet over de tweede wereldoorlog. Daar zal heel wat over verteld worden waarna onaangename ophef ontstaat. Laten we dat voor ons uitschuiven. In de avond van de vijfde mei is trouwens ook nog de ramadan begonnen. Dat is voor veel stad- en dorpsgenoten een moment van betekenis.
Maar het is de achtste mei en dat is niet zomaar, een dag. Het is op zijn Engels gezegd vandaag VE-day, Victory in Europe day. Vandaag 74-jaar geleden tekende het Duitse opperbevel in Reims de onvoorwaardelijke overgave. De volgende dag moest die ceremonie nog eens dunnetjes worden overgedaan bij het Rode Leger. Dit is een heel belangrijke dag. Bij ons gaat die ongemerkt voorbij omdat hij valt in de schaduw van koningsdag, dodenherdenking en bevrijding. Maar elders in Europa is het een belangrijk markeringspunt.
In Azië niet want Japan dacht niet aan opgeven. Daar waren twee atoombommen voor nodig, zoals U weet. Op 15 augustus 1945 was er weer zo´n Victory Day, VJ-day. Daarom vindt op 15 augustus de herdenking plaats van de Indië-slachtoffers. Het is officieel een nationale gebeurtenis maar in de praktijk maken alleen mensen met een achtergrond in Nederlands voormalige kolonie er echt werk van.
Het is ook een excuus om deze slachtoffers aan het begin van de meimaand links te laten liggen. Ze hebben tenslotte hun eigen dag. Maar het waren er naar schatting wel twee en een half miljoen. Stuk voor stuk onderdanen van koningin Wilhelmina want zij vielen voor 17 augustus 1945, toen de Indonesische onafhankelijkheid werd uitgeroepen. Twee en een half miljoen. In het Europese Nederland waren het er een kleine tweehonderdduizend, iedereen meegeteld. Iets meer dan de helft van hen kwam om in het kader van de holocaust.
Twee en een half miljoen is een schrikwekkend aantal. Onze mensen op het moment dat zij stierven al hadden ze er zelf niet voor gekozen om onze mensen te zijn maar waren ze daartoe gedwongen door het Nederlandse kolonialisme.
Iets om in gedachten te houden als het straks 2020 wordt en wij op grotere schaal dan dit jaar de Tweede Wereldoorlog gaan herdenken en de lessen die wij Nederlanders er voor ons gedrag in de eenentwintigste eeuw uit moeten trekken.
De achtste mei is een goed moment om dat nu al naar voren te brengen. Over een paar maanden immers komt die viering op de agenda te staan van de gemeentebesturen in onze streek, van de lokale comités vier en vijf mei, van de Oranjeverenigingen en de andere clubs, die zich wellicht willen bezig houden met de herdenking van onderdrukking, verzet en bevrijding.
Dat is niet het enige om nú al in gedachten te houden. Er is de laatste dagen gezegd dat de holocaust een gruwelijkheid is die nergens mee te vergelijken valt. Hij was uniek. Dat is ook zo. Massamoorden begeleiden de geschiedenis van de mensheid maar alleen in dit geval is geprobeerd een heel volk met industriële methodes in doodsfabrieken uit te roeien. Maar er ging wel wat aan vooraf. De holocaust kwam niet uit de lucht vallen. Er is een klimaat geschapen die haar uiteindelijk mogelijk maakte. Het was de culminatie van een heel lang proces. Je vervalst de geschiedenis en de herdenking als je dat buiten schot laat: de foute grappen, de verholen discriminatie, het kwaadaardige nepnieuws, de uitsluiting en de deballotage van mensen om hun afkomst en hun godsdienst. Want daar begint het mee.