Column Joost Kievit – Slechtste jongetje van de klas
Slechtste jongetje van de klas, of toch internationale waterautoriteit? Nederland staat internationaal bekend als de waterautoriteit. Dat is niet aan komen waaien. Een groot deel van ons land ligt onder de zeespiegel en veel mensen wonen, werken en recreëren daar. Alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Terwijl daar een eeuwenlange strijd tegen het water aan ten grondslag ligt. Dat wekt bewondering en dat wordt met een prima PR aangewakkerd. Onze paradepaardjes, de deltawerken, kunnen rekenen op een grote internationale belangstelling.
De waterschappen worden vaak opgevoerd als de perfecte manier van hoe we in ons land het waterbeheer geregeld hebben. Ze noemen zichzelf ook wel de regionale waterautoriteit. De waterschappen hebben ook een buitenland beleid, waarbij bijvoorbeeld ontwikkelingslanden geholpen worden om hun waterbeheer op orde te brengen. Er is zeker reden om trots te zijn, maar er gaat ook veel mis. De zorg voor waterkwaliteit kan niet veel slechter.
Alweer een tijdje geleden zijn er afspraken gemaakt in de Europese Unie over waterkwaliteit. Daar hadden we als land groot belang bij. Een groot deel van Nederland is een delta waar grote rivieren uitmonden in de Noordzee. Alles wat bovenstrooms geloosd wordt, komt bij ons langs en bezinkt in bekkens als het Haringvliet en het Hollands Diep. We werden weleens het bezinkputje van Europa genoemd. Het gaf grote problemen. Slib dat bij baggerwerk naar boven kwam was zo giftig dat het ergens veilig opgeborgen moest worden. Met enorme hoge kosten tot gevolg.
Daar hadden we het volgende op gevonden. In het Hollands Diep zat een enorm diepe put. Daar was zand gewonnen. Dat had veel geld opgeleverd. En nu slib erin en zand erover. Veel geld bespaard. Of het echt veilig is, vraag ik me af. Maar goed, dat hebben we achter ons gelaten. In die tijd werd ook rivierwater ingelaten in de polders. Dat water was zo smerig dat het waterschap plannen maakte om bij de inlaten zuiveringsmoerassen te maken. Daar kon dan de grootste troep bezinken en bacteriën, die tussen de wortels van moerasplanten leven, maken het water schoner.
De Europese Kaderrichtlijn Water heeft verbetering gebracht. Het water van de grote rivieren is schoner geworden. Schoner dan het polderwater. Het waterschap gebruikt nu rivierwater om de polders door te spoelen. Om de vervuiling weg te spoelen. De rollen zijn omgedraaid zou je kunnen zeggen. De waterkwaliteit in de polders is slecht, de rivieren zijn beter maar nog lang niet goed genoeg. Er zijn dus Europese normen voor waterkwaliteit, waaraan alle lidstaten moeten voldoen. Dan gaat het om de concentratie van giftige stoffen in het water, maar ook om meststoffen en om het waterleven. Schoon en gezond water betekent ook een gezonde leefomgeving voor planten, vissen en andere waterdieren.
De waterbeheerders in alle lidstaten meten regelmatig de kwaliteit van het water. Bij ons doen de waterschappen en Rijkswaterstaat dat. De resultaten gaan naar de Europese Unie. En dan blijkt dat Nederland het heel slecht doet. Verreweg het slechtste van Europa. In ons land krijgt 0,4 % van het water het stempel “goed”. Minder dan 1 % dus. Finland staat bovenaan met ruim 70 %. België gaat in de richting van de 40 %. Het gaat om minimale normen en in 2015 hadden we al op 100 % moeten zitten.
De Kaderrichtlijn Water vraagt van de lidstaten om iedere 6 jaar een plan te maken met maatregelen om de kwaliteit te verbeteren. In 2015 verliep de eerste termijn en had de doelstelling voor schoon en gezond water bereikt moeten zijn. Ik zat in die periode ook in een waterschapsbestuur en heb tot vervelends toe gewaarschuwd dat we de doelen niet zouden halen. Die waarschuwingen werden genegeerd. We zouden de doelen wel halen. Helaas lukte dat toch niet, maart er was uitstel tot 2021. Ook dat is niet gehaald en nu is de absolute deadline 31 december 2027. Ook dat gaan we niet halen, wijst onderzoek uit.
De landbouw is een belangrijke bron. Vervuiling met bestrijdingsmiddelen en meststoffen moet sterk teruggedrongen worden. Daarvoor zijn grote veranderingen in de landbouw nodig en dat zit er nog niet in. Nederland is niet in staat gebleken om te zorgen voor schoon en gezond water. De bron van alle leven is er slecht aan toe. De internationale waterautoriteit krijgt een dikke onvoldoende voor waterkwaliteit en is het slechtste jongetje van de klas. Ik vind dat beschamend.