Column Joost Kievit – Basisnatuur!
Beluister hier de column
Basiskwaliteit Natuur. De natuur gaat in een razend snel tempo achteruit, maar wat is de ondergrens? Dat is een vraag die veel mensen bezig houdt. Hoever kunnen we de biodiversiteit verminderen zonder dat ook natuurlijke processen gaan stagneren. Processen als de zuivering van water, bodem en lucht zijn ook voor mensen van levensbelang.
Achter mijn huis ligt een sloot. Daar leefden altijd volop kikkers en padden. Zo’n 40 jaar vingen mijn kinderen en kleinkinderen daar kikkervisjes, die dan ook weer terug gezet werden. Als ik in het voorjaar over de brug naar mijn groentetuin liep, zag en hoorde ik altijd kikkers in het water springen. Je hoorde op de avonden het zachte geknor van de Bruine kikker. Wat later in de tijd liet de luidruchtige Groene kikker zich horen. Niet voor niets wordt dit dier ook wel de boerennachtegaal genoemd. Nu is het stil. Geen kikker meer te zien of te horen. Hoe dat komt?, ik weet het niet. Wel komt uit onderzoek naar voren dat sinds de eeuwwisseling de Bruine kikker met 40 % is afgenomen. En de Gewone pad met 60 %.
De vernietiging van de natuur treft niet alleen kikkers en padden. Over de hele linie zien we een dramatische achteruitgang. Akkervogels, zo’n 90 % minder. Patrijzen zijn er bijna niet meer. In 2023 beleefden we het slechtste jaar voor dagvlinders ooit. 55 % van onze wilde bijen staat op de rode lijst. Die zitten dus in de gevarenzone. Andere bestuivers: Zweefvliegen. Met de zweefvliegen gaat het nog slechter dan met de bijen. Sinds 1990 gaat het uitsterven van soorten in ons land vijf maal sneller dan daarvoor.
Hoever kun je gaan? Met andere woorden: Waar staan wij, als mens, in het rijtje van soorten die gaan verdwijnen. Basiskwaliteit gaat op die vraag in. Planten en dieren staan niet op zichzelf, moet je hierbij bedenken. Ze hebben een functie in onze leefomgeving. Natuurlijke processen zorgen ervoor dat onze leefomgeving leefbaar blijft. Dankzij de biodiversiteit. Planten en dieren zijn schakels in die natuurlijke processen.
Als voorbeeld: de zuivering van het water. In het water komen allerlei verontreinigingen terecht. Van nature, denk aan afgestorven planten, blad van bomen en dode dieren. En meer nog van mensen. Als het goed is wordt die verontreiniging ook weer opgeruimd. Daar zorgen bacterien, schimmels, planten en dieren voor. Dat leger aan waterleven eet als het ware het afval op. Zij zorgen voor wat wordt genoemd het zelfreinigend vermogen van water. In de natuur bestaat geen afval.
Zulke zuiveringsprocessen zijn er ook voor de lucht die we inademen en de bodem waarop we ons voedsel verbouwen. Allemaal afhankelijk van de biodiversiteit. En dan heb ik nog niet gehad over de kringlopen. Ik zei het al even. In de natuur bestaat geen afval. Alles wordt weer gebruikt en verwerkt. Ontelbaar veel organismen spelen daarin een rol. Met elkaar zorgen ze ervoor dat afval, afval tussen aanhalingstekens, wordt afgebroken en dat stoffen die erin zitten oneindig circuleren in kringlopen.
Stikstof, fosfor, koolstof en heel veel andere stoffen komen daardoor weer beschikbaar voor planten, dieren en mensen. Dergelijke kringlopen zonder einde zorgen voor een leefbare en bewoonbare aarde. Zonder enige twijfel heeft verlies aan biodiversiteit gevolgen voor natuurlijke processen en kringlopen. Zonder enige twijfel zijn we onverstandig bezig. Maar daar is niet iedereen van overtuigd.
Een meerderheid van de bevolking gelooft het allemaal wel. Veel politici ontkennen of bagatelliseren de problemen. Natuur en milieuorganisaties luiden al decennia de noodklok. Zonder veel succes. De noodzakelijke trendbreuk blijft uit. Er zijn wel positieve voorbeelden maar over de hele linie zet het verlies aan biodiversiteit door. Reden voor de natuur en milieu organisaties in ons land om een nieuw middel in te zetten.
Basiskwaliteit Natuur, dat is een methode om met alle betrokken partijen gezamenlijk de ondergrens te bepalen. Wat is er minimaal aan natuur nodig in een dorp of stad, op een industrieterrein, op een akker of weiland of in een natuurgebied. En dan gaat het niet om die ene zeldzame plantensoort. Maar om doodgewone alledaagse planten en dieren, want ook die staan onder druk. We hopen dat het gaat lukken, want herstel van biodiversiteit is van levensbelang.