Column Han van der Horst – Feestdagenseizoen
Beluister hier de column
Vroeger, lieve mensen, begon het feestdagenseizoen zo rond half november als Sinterklaas zijn intrede deed. Nu is dat anders. Eind oktober – officieel op de 31e maar in de praktijk gedurende het laatste weekend van die maand – vindt het eerste grote eindejaarsfeest plaats: Halloween. Dat is pas de laatste tien jaar echt tot Europa doorgedrongen. Niet alleen bij ons maar ook in Duitsland is het heel groot aan het worden. Verleden week donderdag kon ik maar met moeite door de Hoogstraat in het centrum van mijn vaderstad Schiedam komen, zoveel heksen en tovenaars stonden met hun soms ook gekostumeerde ouders in de rij voor allerlei winkels waar ze zich konden laten schminken en zo. De gemeente had veiligheidshalve de straat voor alle verkeer gesloten. Een paar dagen later werd een stadspark ´s-avonds herschapen tot een spookbos.
Niet iedereen kijkt daar met genoegen naar. Er zijn genoeg streekgenoten die in Halloween geen leuk feest zien maar een blijk van Amerikanisering en een nieuwe val die de middenstand voor ons heeft gezet.
Lieve mensen, daar ben ik het niet mee eens. Natuurlijk komt de huidige vorm van Halloween uit Amerika maar de oorsprong van het feest ligt in Europa. Vandaag is het Allerheiligen en dat is een heel mooie dag om U iets uit te leggen. . Halloween is een verbastering van een Angelsaksisch woord. Het betekent zoiets als de avond van de heiligen. Het gaat dan ook om de avond voor het feest van Allerheiligen op 1 november.
Nu moeten we heel diep de geschiedenis in. Zo rond 600 begon paus Gregorius de Grote met bekeringsactiviteten onder de Germaanse heidenen van West-Europa. Hij gaf zijn missionarissen de volgende opdracht mee: verbied hun sacrale feesten en tradities niet maar geef er een christelijk tintje aan. Zo werden vieringen rond de vruchtbaarheidsgodin Freya gedenkdagen voor Maria, de moeder van Jezus enzovoorts. In de tijd van paus Gregorius vierden veel heidense volkeren tegen het eind van oktober feesten die het begin van de winter markeerden, de tijd van stilte en een dode natuur. Dan kwamen boven- en onderwereld even bij elkaar zodat de geesten van de overledenen en andere bovennatuurlijke wezens huilend door de nacht zwierven. Dat vonden missionarissen kennelijk heel geschikt om te vieren in de avond voor Allerheiligen. Men kon dan mooi de zielen herdenken op weg naar de hemel. Dat is de oorsprong van Halloween. Het hing een beetje van de plaats en de voorkeuren van de lokale kerk af in welk vat ze het precies goten. In onze streken raakte het feest van de rondzwervende geesten niet verbonden met Allerheiligen maar meer met Sinterklaas. Dat was in oorsprong helemaal geen feest met een goedheiligman. Het ging meer zoals op Ameland waar vermomde mannen ´s-avonds de straat op gaan, de huizen binnendringen en vrouwen dwingen met ze te dansen op straffe van een stokslag op de schenen. Ja ja, dat gebeurt in Nederland. Toeristen krijgen van te voren een flyer met het advies binnen te blijven of het eiland even te verlaten. Op de Veluwe had je in de negentiende eeuw enge sinterklazen die met gebrande kurk hun gezicht zwart maakten. Halloween komt uit die traditie. De kinderen met hun monstermaskers verbeelden de rondzwervende geesten en spoken. De heidenen uit de tijd van paus Gregorius zetten offers buiten om zulke geesten gunstig te stemmen zodat ze terug keerden naar de onderwereld zonder schade aan te richten. Die rol wordt nu gespeeld door de als monster van Frankenstein verklede kinderen met hun trick or treat. Het was een nacht vol angst en huiver. Dankzij de christelijke missionarissen kwam er de volgende ochtend de opluchting van Allerheiligen.
In dit licht bezien is Halloween helemaal niet zo vreemd en buitenissig. Je zou kunnen zeggen: een feest keert terug. Ik vind het wel mooi. En ik luister naar die oude standard van Frank Sinatra that old black magic https://www.youtube.com/watch?v=6Ie8CJUJ8pE