Column Han van der Horst – Heilige Thomas van Aquino wijst de weg!
Beluister hier de column
Lieve mensen, de inwoners van de Hoeksche Waard hebben met zijn allen een enorme voorraad etenswaar bijeengebracht voor de Voedselbank. Dat is meer dan welkom nu het aantal mensen dat er een beroep op moet doen, zo snel toeneemt. Uit Amsterdam kwam het bericht dat klanten twee uur in de rij moesten staan voor ze hun tas met boodschappen in ontvangst konden nemen. Voor steeds meer mensen worden voedselbanken de enige barrière tegen ondervoeding en honger. En dan nog ziet het Rode Kruis zich genoodzaakt hier en daar brood uit te delen. Zo ver is het met Nederland gekomen. Zonder Voedselbanken zouden honderdduizenden uit stelen moeten gaan om zichzelf en hun kinderen te voeden.
Is dat geoorloofd? Laten we het daar eens over hebben in deze donkere dagen voor kerstmis. De heilige Thomas van Aquino zegt ¨Wat sommige mensen teveel hebben is volgens het natuurrecht bedoeld om de armen mee te steunen. In dit verband citeert hij Sint Ambrosius, bisschop van Milaan en aan het eind van de vierde eeuw nagel aan de doodkist van keizer Theodosius de Grote. Ambrosius dan zegt: ¨Het is aan de hongerende dat U het brood onthoudt, van de naakten dat U het kleed weghangt, het geld dat U begraaft is het losgeld waarmee de arme zijn vrijheid koopt¨. Vandaar dat het aan mensen die in werkelijke nood verkeren, is toegestaan hun eerste levensbehoeften te nemen, openlijk of heimelijk, dat doet er niet toe. Je mag dan niet spreken van diefstal of roof, aldus de heilige Thomas van Aquino, die in zijn tijd al de bijnaam doctor angelicus droeg. De gevoelswaarde daarvan wordt nog het meest duidelijk door de omschrijving: engel van een doctor. Thomas was namelijk in de dertiende eeuw hoogleraar aan de Sorbonne universiteit in Parijs.
Ik ben nog niet met hem klaar, lieve mensen. De doctor angelicus heeft ook actuele opvattingen over oproer. Oproer schept tweedracht en daarom hebben wij hier te maken met een zonde. De vraag is echter of het altijd een doodzonde is. Sint Thomas meent uiteindelijk van wel. Aan de andere kant: met geweld in opstand komen tegen een onderdrukker kun je geen oproer noemen. Volgens de heilige Thomas is een onderdrukker iemand die onrechtvaardig regeert. Hij heeft niet het algemeen belang voor ogen maar dat van zichzelf en zijn maten. Hij ontleent dat aan de klassieke Griekse filosoof Plato. Juist een tiran is een oproerling, zegt de doctor angelicus. Want door zijn bewind zaait juist HIJ tweedracht en oproer. Niet zijn slachtoffers die proberen hem te verdrijven. Ze zijn geen oproerlingen. Zulke helden herstellen de orde. Ik zou nu verder kunnen gaan over de wetten die uitgevaardigd worden door tirannen en dat je daaraan niet hoeft te gehoorzamen maar dit is wel genoeg achttien karaats katholicisme voor vanavond.
Wij beleven rare tijden. De ene vanzelfsprekendheid na de andere wordt overhoop gehaald. Onze zekerheden zijn ondermijnd, eerst door een epidemie van het soort dat – dachten we – alleen in horror films voorkwam – en nu door een afschuwelijke oorlog . De beschaving blijkt maar een verdomd dun laagje op de onderliggende barbarij. Het was afgelopen weekend spekglad. Ik schuifelde over straat naar een afspraak die ik achteraf beter met zoom had kunnen afhandelen, ik schuifelde over straat en dacht: dit gladde wegdek is net de toekomst die ons te wachten staat. Er is weinig nodig om het evenwicht te verliezen ook al heeft mijn lief ervoor gezorgd dat ik schoenen met profielzolen draag. Het is link en onzeker overal. Om mij heen glimmen de gladde weggedeelten en het einddoel is niet in zicht. Gelukkig dan dat die oude Thomas van Aquino de weg wijst als we voor fundamentele keuzes komen te staan. balanceren? Sara Tavares https://www.youtube.com/watch?v=pffVNEqJDag er