Column Han van der Horst – Kachel
Lieve mensen, in het AD las ik verleden week dat de bibliotheek van de Hoeksche Waard steeds meer bezoekers krijgt. Niet dat die eilandbewoners ineens zo gegrepen zijn door de literatuur: het is er lekker warm en je hebt gratis toegang. Mensen besparen op hun gasrekening thuis door plekken op te zoeken waar je voor nop bij de kachel kunt zitten. Dat zal wel niet voor de eilanden alleen gelden. Overal in onze streek is het vast drukker geworden in bibliotheken.
Naar de kerk hoef je niet te gaan. Kerkgebouwen – vooral de oudere – zijn moeilijk te verwarmen. Bovendien worden de gelovigen traditioneel geacht tegen een stootje te kunnen. Als wij in de jaren vijftig met het hele gezin op zondag naar de mis gingen, kleedden we ons warm aan want je zat om met mijn moeder ter spreken ¨in die banken te vernikkelen¨. Pastoor Jan Jaap van Peperstraten uit Alkmaar, een tweetgrage man, deelde zijn volgelingen mee dat met dit weer de kelk en de pateen – centrale attributen in de katholieke eredienst – steen en steenkoud zijn. Hij draagt daarom tijdens de mis handschoenen met open vingers. Zo ver zijn wij gekomen.
Ik volg tegenwoordig nauwkeurig het weerbericht. Wat zijn de minimumtemperaturen voor de komende dagen? Zal het zacht blijven – leve de opwarming van de aarde! Hoera! – zal het zacht blijven of breekt toch nog de winter uit? Zo half november werd het bij ons wel erg kil met de verwarming uit. We stelden vast dat het verwarmen van de woonkamer tot 20 graden met de Eneco-tarieven uitkwam op 10 euro per etmaal. Dan gaat de thermostaat voor het slapen gaan wel op 16 graden. Dat is driehonderd euro per maand. Dan is de regeringstoelage van 190 euro geen overbodige luxe want de kosten voor de stroom komen er dan nog boven op. Ik heb zo´n idee dat het nog een paar maanden duurt voor de impact hiervan echt tot iedereen is doorgedrongen en ik ben benieuwd wat dat gaat betekenen voor de omzetten in winkels en horeca. Wat je aan energie uitgeeft, kun je niet aan andere dingen besteden. Volgens mij wordt door de opzichtige consumptie van de laatste tijd iets gemaskeerd. Of kijken consumenten bewust de andere kant op. Maar je kunt het bij dit soort zaken makkelijk mis hebben.
Toen we op zondag nog naar een ijskoude kerk moesten, was mijn ouders net een woningwetflatje van vier kamers toegewezen. We waren de koning te rijk. De woonkamer was de enige plek waar je een kolenkachel kon zetten. Die brandde alleen overdag volop. ´s-Nachts werd het vuur smeulende gehouden. Het was een heel karwei om de kachel aan te steken. Daar kwamen oude kranten en door blinden samengebonden aanmaakhout aan te pas. Als de kachel uit ging was dat een ramp want dan moest je hem eerst helemaal leeghalen. Hij brandde op steenkool die je er regelmatig uit een zogenaamde kit op moest storten door een deurtje bovenin . De as zakte door een rooster in een lade, die je regelmatig moest legen. Bij ijs en sneeuw gewoon op straat. Dat was tegen de gladheid en een daad van burgerzin. De kachel was ook gevaarlijk: je kon er enorm je fikken aan branden.
Een half uurtje voor ik van school kwam plaatste mijn moeder een Aladdin petroleumkacheltje in mijn kamertje. Als ik dan thuis was, heerste daar een aangename temperatuur. Daarna zette zij het kacheltje een tijd op de kamer van mijn broer.
Bij vorst stonden er ´s-ochtends ijsbloemen op de ramen. Het water in het condensgootje van de vensterbank bevroor. De Dortenaar Cees Buddingh publiceerde zijn beroemde gedicht Kachel ter nagedachtenis aan zijn Amerikaanse collega Wallace Stevens, die onder meer beroemd werd om zijn vuistgevecht met Ernest Hemingway.
Daaruit de volgende regels:
Op de begraafplaats
was het koud
we waren blij
Toen we weer bij de kachel zaten.
In de lente
laten wij de kachel uitgaan
in het najaar steken wij hem weer aan.
Hoeveel men ook van elkaar houdt
op den duur
kan men niet zonder kachel
En:
Als ik teveel drink
wordt ik ook kachel.
Dan nu Alfredo en zijn band: turn on the heat https://www.youtube.com/watch?v=mbjnFP_92jQ