Column Han van der Horst – Dialect
Lieve mensen, ik wil het met U hebben over taal vandaag, niet de ongepaste waar het in alle andere media tegenwoordig over gaat, maar die van huis uit. Er worden in ons uitzendgebied nog veel dialecten gesproken, met name op de eilanden en in de Krimpener- en Alblasserwaard. Ook langs de zee – in vroegere vissersplaatsen – houden dialecten dapper stand maar voor het overige neemt het standaardnederlands, al dan niet met een Rotterdams of Haags accent, het over. Mijn oma sprak nog vloeiend en correct Schiedams. Dat is nu helemaal uitgestorven. Ik geloof dat ze op het gemeentearchief nog een paar bandopnamers hebben maar daar blijft het bij. De hele teringzooi is overgenomen door het plat Rotterdams. Dat kejje nu ook an mij horen en dat is het zo´n beetje wat mijn persoonlijk streektaaleigen betreft.
Laatst was ik op een verjaardag waar nogal wat mensen uit Meneerse verschenen. Voor de niet-kenners: dat is Middelharnis. Het was voor buitenstaanders heel moeilijk om de conversatie te volgen. Een verloofde uit Woudrichem had er ook grote moeite mee, terwijl het toch niet mis is wat die Woerkommers spreken als ze onder elkaar zijn. Ze hebben er een genootschap der Woerkumse taol als ik het goed uitspreek om ervoor te zorgen dat het dialect behouden blijft. Maar onder die Flakkeeërs was de verloofde net zo onthand als ik want Flakkees is een Zeeuws dialect. En dat is heel anders dan het Woerkoms. Dit hoort bij het Brabants.
Ik vind het zelf heel erg spijtig dat niemand meer Schiedams spreekt. Je zou kunnen proberen het opnieuw tot leven te wekken maar dat vergt een grote inspanning van veel mensen die allemaal op grond van oude bronnen het taaleigen in hun hersens moeten zien te stampen. In het Engelse Cornwall lijkt dat een beetje te lukken met de plaatselijke taal Cornish die nauw verwant is met het Bretons uit het Franse Bretgne maar ze zijn er al meer dan een eeuw mee bezig. In 2010 werd voor het eerst een peuterspeelzaal geopend met juffen die Corrnish met de peuters spreken. Toch blijft het aantal sprekers tot een paar duizend beperkt op een bevolking van meer dan een half miljoen. Het is duidelijk, lieve mensen, als je talen en dialecten kwijt raakt, krijg je ze niet gauw meer terug. Wees er dus zuinig op.
In Woudrichem hebben ze een lokaal duo, de Ja Ja´s, dat feesten en partijen opluistert met nummers in het Woerkoms. Volgens mij is dat belangrijk voor het behoud van een streektaal. Dat mensen er liedjes in schrijven. Liedjes gaan immers over de wezenlijke kanten van het leven: liefde, verlaten worden en strijd. Daarom roep ik alle cover bands en muziekgezelschappen in alle dorpen en steden op het Engels even opzij te leggen. Ga over op het plaatselijke dialect. Je zult zien wat een stampvolle zalen dat oplevert. De podiumkunstenares Katinka Polderman heeft daar afgelopen maand een prachtig voorbeeld van gegeven. Zij ging terug naar haar diepste wortels, naar het dorp waar zij geboren is: Heer Abtskerke op Zuid-Beveland. Samen met de oudgediende uiterst Zeeuwse rockers, the Juke Joints heeft zij een aantal beroemde bluesnummers opgenomen, vertaald in het Zeeuws, zoals dat bij haar thuis door haar vader gesproken werd. Je hoeft dus helemaal niets nieuws te maken. Je zoekt een stel standards uit het internationale repertoire en vertaalt die in je eigen streektaal. In het NPO1 programma de Taalstaat vertelde Katinka dat ze zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst was gebleven maar dat ze aardrijkskundige namen wel door Zeeuwse dorpen verving. Zo werd Georgia Women een vent uut Kwidamme. Kwidamme of Kwadendamme is een katholieke enclave op Zuid-Beveland waar de mensen met lichte tred door het leven gaan en de meisjes dan ook strakke spijkerbroeken durven dragen vandaar. De gospel Ik E dn Biebel noemt daarentegen het streng calvinistische ´s-Gravenpolder. Zo doe je dat En ik roep dus alle muzikanten met nadruk op het voorbeeld van Katinka Polderman na te volgen. Om U lekker te maken hier Dopjes Doe van Katinka Polderman en de Juke Joints met direct daarachter de versie van de Stones: